„Od połowy panowania Augusta III, gdy weszło w modę powszechną synów pańskich i majętnej szlachty prosto ze szkół wysyłać za granicę, dla nabycia poloru i dobrego gustu – pisał Jędrzej Kitowicz – wszczęło się obrzydzenie w narodzie do starych struktur, do starych meblów, czyli ruchomości”. Dalej autor Opisu obyczajów za panowania Augusta III pisał: „Skoro panicz po śmierci ojca został panem majętności, najpierwszą jego rzeczą było przerobić na nowy fason albo wcale rozwalić odebrany po pradziadach pałac, zamek-dwór, a nowy, choć słabszy, ale kształtniejszy postawić. Od tego czasu zagęściły się w całym kraju fabryki pałaców murowanych w ozdobie i kształcie z zagranicznymi walczących”. Już barokowe pałace epoki saskiej, zwłaszcza kosmopolitycznej Warszawy, postrzegane były przez Kitowicza jako twory obce, konkurujące z tradycyjnymi dworami w stylu „szlacheckim”. Cóż dopiero pałac w Turnie, wzniesiony dla Popielów w kolejnej już epoce, w 1886 roku, zapewne na miejscu starego drewnianego dworu. Czystość jego francuskiego kostiumu u Kitowicza budziłaby pewnie przerażenie – w nas budzi zachwyt. Jest to budowla niemal żywcem przeniesiona z Francji początku XVII wieku. Ceglane ściany zestawione z kamiennym detalem architektonicznym – tu naśladowanym w tynku – to cechy charakterystyczne stylu Henryka IV, rozległa piętrowa bryła rozbita ryzalitami o wyraźnie wyniesionych dachach – rezydencji czasów Ludwika XIII. Symetrii francuskich budowli tego czasu nie odpowiadają jedynie różne wielkości bocznych ryzalitów. Lewy ryzalit, wyraźnie wyłamany, wieńczy murowany szczyt ujęty w wolutowe spływy, prawy, węższy i płytszy, pozbawiony został zwieńczenia. Nakrywa go bardzo wysoki dach łamany. Trójboczny ryzalit środkowy skryty został pod dachem wielopołaciowym. Na korpusie dachy dwuspadowe. Pewnym dysonansem jest potężny arkadowy podjazd na osi, który zniekształca nieco harmonijną bryłę budowli. Kostium francuski, który w ostatniej ćwierci XIX wieku cieszył się popularnością na całym niemal świecie od Francji po Japonię, w Polsce budził oczywiste konotacje patriotyczne. Utożsamiał głęboką polsko-francuską więź sięgającą czasów królowych Francuzek: Ludwiki Marii Gonzagi, kolejno żony dwóch braci Wazów – Władysława IV i Jana Kazimierza – i Marii Kazimiery de la Grange d’Arquien, żony Jana III Sobieskiego, potem kontynuowaną wielkim narodowym spotkaniem z Napoleonem i nadziejami na odrodzenie Polski. W Wielkopolsce pałace w stylu francuskim fundowane przez polskich ziemian kontrastowały z neogotyckimi pałacami ziemiaństwa niemieckiego i były zaczynem rodzącego się z końcem XIX wieku tzw. stylu krajowego. Gdyby te okoliczności były znajome Kitowiczowi, zapewne ze swojej krytyki wyłączyłby pałace á la manière française, a neogotyk atakował ze zdwojoną zawziętością, uznając ten styl za największego wroga polskiej tradycji i kultury. Pałac w Turnie jest zaskakująco podobny do wcześniejszego, wzniesionego w 1878 roku przez Leandra Marconiego pałacu Zamoyskich przy ul. Foksal w Warszawie.
W XVIII wieku Turna była własnością Klickich, w tym w 1783 roku Stanisława Klickiego, cześnika różańskiego. W XIX i XX wieku własność Popielów, w tym w 1905 i 1909 roku Ignacego Popiela, a w końcu lat dwudziestych Kazimierza Popiela. Majątek liczył wówczas 644 hektary. Kazimierz Popiel był ostatnim właścicielem Turny.
Pałac jest obecnie w rękach prywatnych i przeprowadzany jest w nim remont.
Sklep
Ogłoszenia
