Pałac Leszno

W XVIII wieku Leszno było własnością Łuszczewskich, później Szymanowskich, od 1830 roku Piotrowskich, a w drugiej połowie XIX wieku i aż do końca Bersonów, rodziny wielkich przemysłowców warszawskich, m.in. Jana Bersona (1829–1913), absolwenta Instytutu Agronomicznego w Marymoncie, prezesa synagogi na Tłomackiem, brata Mathiasa Bersona (1824–1908), społecznika, naukowca, filantropa i miłośnika sztuki, autora wydanego w 1905 roku Słownika biograficznego uczonych Żydów polskich XVI, XVII i XVIII wieku. Właścicielem Leszna w 1909 roku pozostawał Jan Berson. W późnych latach dwudziestych majątek liczący 1346 hektarów należał do Michała Bersona (1874–1944), hodowcy koni i właściciela stajni wyścigowej, ożenionego z Jadwigą z Wawelbergów. Oboje przeszli na katolicyzm. Michał Berson był ostatnim właścicielem Leszna.

Obok przewyższającej go wspaniałością rezydencji Bielińskich w Otwocku Wielkim jedyny na Mazowszu – poza Warszawą – obszerny pałac z pierwszej połowy XVIII wieku, wzniesiony dla Łuszczewskich – zapewne Walentego Łuszczewskiego. Piętrowy, nakryty dachem czterospadowym, z płytkim ryzalitem skrajnym i odpowiadającym mu, dobudowanym zapewne w drugiej połowie XIX wieku dla Bersonów, piętrowym skrzydłem, nakrytym dachem trójspadowym. Na osi wyrastający ponad korpus dworu, wyższy o kondygnację ryzalit zwieńczony trójkątnym frontonem, przypominający ryzality pałaców w nieodległej Warszawie – pałacu Czapskich czy pałacu Pod Czterema Wiatrami. Elewacje artykułowane lizenami z przepaskami i neorokokowymi zwisami wpisującymi się harmonijnie w osiemnastowieczną architekturę pałacu, podobnie jak monogram w neorokokowej oprawie umieszczony w tympanonie trójkątnego naczółka. Czterofilarowy ganek niosący taras i poprzedzający wejście do pałacu dodany został znacznie później, zapewne na początku XX wieku lub w okresie międzywojennym.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcia: Pałac pod Kampinosem, udostępnili właściciele obiektu