We wczesnym średniowieczu osady Gawłowo i Żukowo leżały na lewym brzegu Bzury nieco poniżej Sochaczewa, należąc jednocześnie do ziemi gostynińskiej, choć ich przynależność kościelna do starej parafii Sochaczew każe wnioskować, że przed czternastym stuleciem wchodziły do dawnej kasztelanii sochaczewskiej. Kasztelania ta skupiała osadników zamieszkujących oba brzegi Bzury. Wówczas to obie osady były własnością znaczącego w rejonie Płocka, a wywodzącego się z miejscowości Gozdowo rodu Gozdawów. Pierwszym dokumentem wspominającym o Gawłowie zdaje się być zapis pochodzący z 1349 roku, z dokumentu księcia płockiego Bolesława Wańkowca, który uregulował stan dożywotniego posiadania swojej matki, księżnej Elżbiety, na terytorium kasztelanii wyszogrodzkiej. Mocą tego zapisu Gawłowo zostało zaliczone do własności książęcej, ale wraz z innymi osadami (np. Śladowem) pozostawało w posiadaniu dożywotnim pani Przejki, z całą pewnością wdowy po jednym z mazowieckich możnych. Po jej śmierci Gawłowo miało wrócić do księżnej Elżbiety. Jako że Gawłowo umieszczono w tym dokumencie na miejscu pierwszym, można przypuszczać, że wspomniana pani Przejka mogła mieć tu swą siedzibę. Po roku 1364 Gawłowo i Śladów trafiły do Siemowita III Trojdenowica. Z Gawłowa pochodził też Jan z Gawłowa (wcześniej zwany Mżurką), który w roku 1455 to Gawłowo uczynił swą siedzibą rodową. Nie ulega wątpliwości, że rozbudował tu (lub wybudował od podstaw) dwór o cechach obronnych, co potwierdza jego majętność. W 1456 roku zaczął tytułować się jako Jan z Gawłowa. Jego potomkowie nawiązali do tego, przyjmując nazwisko Gawłowski. A Gawłowo coraz częściej zaczęło pojawiać się jako Gawłów (choć nazwa „dobra Gawłowo” występuje jeszcze w końcu XIX wieku). W XVIII w. Gawłów przechodzi w ręce rodziny Lasockich. W XIX wieku majątek Gawłów (Gawłowo) należał kolejno do rodziny: Skarżyńskich, Pruszaków, Piątkowskich, Szelińskich, Grzybowskich i Łubieńskich. W początkach XX wieku właścicielami Gawłowa stali się Maksymilian Hayden Wurzel i Konstanty Szymon Blumtrytt. I prawdopodobnie on zbudował istniejący pałac w Gawłowie. Nadal nie do końca wyjaśnioną kwestią jest to, czy pałac powstał jako zupełnie nowy budynek, czy jako przebudowa zniszczonego podczas I wojny dworu murowanego.
Nie ulega wątpliwości, że obecny pałac w Gawłowie nie był w historii jedyną rezydencją właścicieli tej miejscowości; budowanie tu siedzib zarządców zaczęło się już w średniowieczu za sprawą cytowanej wcześniej pani Przejki, wdowy po jednym z możnowładców. Wygląd tej siedziby wzniesionej jeszcze w pierwszej połowie XIV wieku nie jest znany, bo nie zachowały się żadne jej opisy, ale była to z dużym prawdopodobieństwem budowla o konstrukcji drewnianej. Kolejna siedziba właściciela dóbr Gawłowo, Jana Mżurki, jak można wnosić z przypuszczeń dotyczących jego majętności, była bardziej okazała i większa; mógł być to budynek o cechach obronnych, więc drewniane elementy były uzupełniane ziemią i kamieniem. Jak wyglądała siedziba właścicieli Gawłowa w XIX wieku? Odpowiedź na to pytanie jest bardzo niejednoznaczna; nie ma żadnych opisów, rysunków, a tym bardziej zdjęć opisujących dwór w Gawłowie za czasów Lasockich, Skarżyńskich czy Pruszaków (zarówno Aleksandra jak i jego córki Olesi i dwóch jej mężów). Przyglądając się okolicznym siedzibom ziemiańskim, takim jak choćby dwór w Kątach, który powstał w pierwszych latach XIX wieku, można zaryzykować tezę, że pierwsza murowana siedziba właścicieli Gawłowa mogła powstać w podobnym czasie co dwór w Kątach. Choć równie dobrze wspomniani wcześniej włodarze Gawłowa z dziewiętnastego stulecia mogli mieszkać we dworze drewnianym, konstrukcji takiej jak choćby ten z pobliskiego Szczytna koło Żelazowej Woli. Nie wiemy także, czy kolejne siedziby ziemiańskie w Gawłowie powstawały w miejscu swoich poprzedniczek, czy też zupełnie gdzie indziej.
Powstały w latach dwudziestych XX wieku, Gawłowski pałac powstał jako budynek neoklasycystyczny, piętrowy, podpiwniczony, murowany z cegły, otynkowany i malowany na biało. Widać w nim nawiązania do cech budowli eklektycznych (z greckiego eklektikós – wybierający – kierunek polegający na łączeniu w jednej budowli w sposób swobodny często niezgodnych ze sobą elementów wybranych z różnych stylów architektonicznych). Podstawowym budulcem była czerwona cegła. Po wstał na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, o bardzo regularnej bryle. Wewnątrz znalazła się centralna sień o podwyższonym o trzy stopnie salonie na osi budynku, zamknięta od strony ogrodu. W prawej części znalazły się dwa salony trzyokienne. Poddasze nakryto dachem czterospadowym. Połacie dachu kry te są dachówką ceramiczną (tzw. strop odcinkowy Kleina). Posiada elewację frontową 7-osiową z 3-osiowym, płytkim ryzalitem umieszczonym centralnie, zwieńczonym trójkątnym szczytem z eliptycznym, pionowym okienkiem w jego polu. W poziomie parteru ryzalit poprzedzony został zabudowaną sionką, dźwigającą otwarty taras na wysokości piętra, otoczony balustradką. Zarówno lico sionki jak i ryzalitu (czyli, występującej z lica elewacji części budynku) w poziomie piętra artykułowane zostało pilastrami toskańskimi (mówiąc inaczej, jest to miejscowe pogrubienie ściany w formie płaskiego filaru ustawionego przy ścianie, nieznacznie występującego przed płaszczyznę ściany). Wyjście na taras powstało jako półokrągły, zamknięty otwór drzwiowy. Na elewacji tylnej umieszczono smukły, pół okrągły ryzalit. Wystrój architektoniczny ograniczono do profilowanych gzymsów między kondygnacjami oraz boniowania, czyli dekoracyjnego wykończenia muru elewacji, polegającego na wyprofilowaniu krawędzi ciosów lub płyt kamiennych tworzących ścianę zewnętrzną budynku, w formie poziomych i pionowych podziałów rowkowych powierzchni. Całość ewidentnie skomponowana została w duchu klasycyzmu. Kubatura budynku wynosi około 3050 metrów sześciennych, zaś powierzchnia użytkowa to 777 metrów. Przy pałacu założono park w angielskim stylu o powierzchni około 4,6 hektara z trzema stawami, z których największy, z symetrycznie ukształtowanym względem osi po szerzeniem, ma około 0,2 hektara powierzchni. Pozostałe dwa stawy dziś są poza obrębem parku. W północnej części parku usytuowano prostopadle poprowadzone do siebie aleje grabową i świerkową. Przeprowadzona w latach 70. minionego stulecia inwentaryzacja stwierdziła ponad 50 gatunków drzew i krzewów występujących na terenie parku. Wśród nich klony, robi nie akacjowe, świerki, lipy, kasztanowce, wiązy, topole, leszczyny. Wiele z nich wówczas miało ponad 100 i więcej lat. Szczególnie imponująco prezentuje się ponad 200-letni grab o średnicy niemal 300 centymetrów.
Do II wojny światowej majątek (który, oprócz pałacu i parku obejmował zabudowania fabryki pończoch) należał do potomków Blumtrytta, zaś tuż po wojnie umieszczono w Gawłowskim pałacu Dom Pomocy Społecznej, który był w nim do 2011 roku. Aż do 2018 zabytkowy zespół pałacowo – parkowy w Gawłowie niszczał, wystawiony na sprzedaż przez Starostwo Powiatowe w Sochaczewie. Dalszej dewastacji kres położył zakup obiektu przez Agnieszkę i Zbigniewa Gerasików, którzy jesienią 2018 utworzyli Fundację Ochrony Zabytków Mazowsza, której głównym celem jest odrestaurowanie tego miejsca i udostępnienie go lokalnej społeczność. Od tego momentu przy pałacu i parku trwają pod nadzorem konserwatora zabytków intensywne prace ratujące to wyjątkowe miejsce. Oprócz tego Fundacja organizuje szereg projektów kulturalnych i artystycznych z wiązanych z pałacem, regularnie przyciągających tu rzesze mieszkańców. Odbyły się już min. dwie edycje rajdów rowerowych szklakiem sochaczewskich siedzib szlacheckich, wernisaże czy spotkanie ludźmi kultury (w tym z Roberem Gonerą, znakomitym aktorem filmowym i teatralnym). W pałacu działa restauracja i sale bankietowe.
Sklep
Ogłoszenia
