Pałac w Borkowicach

W najdawniejszych czasach, według tradycji sięgających XII wieku, Borkowice należały do Duninów ze Skrzynna, którzy z czasem przyjęli nazwisko Dunin-Borkowskich i posiadali część Borkowic jeszcze w XVIII wieku. Inna część Borkowic już od XVII stulecia należała do Gibbonich, sławnych hutników sprowadzonych z Włoch za Zygmunta III Wazy. W XVIII wieku od Dunin-Borkowskich i Gibbonich ich części odkupił Antoni Małachowski, wojewoda mazowiecki, sekretarz świecki wielki koronny. Po Antonim Małachowskim objął Borkowice jego syn Onufry Małachowski, który podobnie jak ojciec przyczynił się bardzo do gospodarczego rozwoju swych dóbr, których ośrodkiem były właśnie Borkowice. W 1909 roku Borkowice były własnością Stefana Dembińskiego, a w końcu lat dwudziestych Marii Dembińskiej. Majątek liczył wówczas 2484 hektary. W rękach Dembińskich Borkowice pozostawały do 1939 roku, kiedy to zostały zarekwirowane przez Niemców.

Okazały neobarokowy pałac wzniesiony po 1903 roku dla Stefana Dembińskiego według projektu Zygmunta Hendla i Władysława Marconiego, nie mniej utalentowanego syna słynnego warszawskiego architekta Henryka Marconiego. Piętrowy, nakryty dachem mansardowym, z ryzalitami bocznymi i trójbocznym ryzalitem w części środkowej wyższym o kondygnację i zwieńczonym wielobocznym łamanym dachem z iglicą. Smaku i wdzięku dodają budowli szczegóły architektoniczne, jak niewielki balkon ponad wejściem, okrągłe okienka najwyższej kondygnacji środkowego ryzalitu wraz z przerwanym naczółkiem, w końcu pseudoattyka w formie tralkowej balustradki. Pięknym rozwiązaniem są podzielone kolumnami otwory okienne krótkiego korpusu o formie serlian na piętrze budynku. Te renesansowej proweniencji motywy uobecniają się jeszcze silniej w elewacji ogrodowej. Tu skrajne ryzality otwierają się dwoma poziomami loggii: na parterze arkadami, na piętrze – prostokątnymi prześwitami rozdzielonymi kolumnami. W efekcie strona ogrodowa ma jeszcze silniej eklektyczny, renesansowo-barokowy charakter, czerpiąc motywy zarówno z włoskich willi, jak barokowych pałaców.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki