W 1808 roku książę Paweł Sapieha wstąpił do loży masońskiej „Braci Polaków Zjednoczonych na Wschodzie Warszawy”. W tym samym roku zakupił podwarszawskie Pęcice, w których rozpoczął budowę pałacu, mającego pełnić rolę miejsca „towarzyskich spotkań” loży skupiającej czcicieli Napoleona. Przynależność polskiego ziemiaństwa do masonerii nie była niczym wyjątkowym. W wielkopolskich Włoszakowicach dla Aleksandra Józefa Sułkowskiego, ministra Augusta III Sasa, jednego z pierwszych polskich masonów, już w połowie XVIII wieku powstał oryginalny pałac na rzucie tak znaczącego w symbolice wolnomularskiej trójkąta-kielni, z grotą na parterze budowli, przeznaczoną na posiedzenia loży. Również w wielkopolskiej Dobrzycy generał Augustyn Gorzeński wystawił w parku budowlę, tak zwany Panteon, z podziemiem o podobnym przeznaczeniu. W ukończonym w 1809 roku pałacu w Pęcicach znalazły się dwie kondygnacje sklepionych piwnic, z główną kolistą, kopulasto sklepioną salą, służącą najprawdopodobniej masońskim obrządkom. Projekt budowli przygotował zdolny warszawski architekt saskiego pochodzenia, autor m.in. niezachowanego do dziś dworu w Błędowie na Mazowszu Fryderyk Albert Lessel (1767–1822). Powstała charakterystyczna dla końca XVIII i początków XIX wieku stosunkowo nieduża dwukondygnacyjna budowla, z reprezentacyjnymi wnętrzami na parterze, pokojami mieszkalnymi mezzanina i wspomnianymi już piwnicami. Zamiast czterokolumnowego portyku w wielkim porządku na osi pojawił się oryginalny płytki ryzalit z niszą sklepioną hemisferycznie, ujętą parą toskańskich kolumn. W przyłuczach niszy umieszczono płaskorzeźbione postaci Sław. Elewację ogrodową zróżnicowano charakterystycznym dla wielu klasycystycznych rezydencji trójbocznym ryzalitem salonu. Budynek nakrywa dach czterospadowy z kalenicową ścianką maskującą kominy. Po 1818 roku, kiedy pałac stał się własnością Antoniego Korwin-Bieńkowskiego, dobudowane zostały parterowe skrzydła po obu stronach budynku, podwyższone o piętro dopiero po II wojnie światowej.
Tym, co nadaje pałacowi w Pęcicach charakter surowości, jest bardzo oszczędna dekoracja i wyraziste boniowanie pokrywające wszystkie elewacje budowli. Jest to zabieg stosowany szczególnie często przez francuskiego awangardowego architekta drugiej połowy XVIII wieku Claude’a Nicolasa Ledoux (1736–1806), by wspomnieć jego paryskie rogatki miejskie czy słynny budynek administracyjny Salin Królewskich w Arcen-Senans. To odrzucenie zbędnej dekoracji i poszukiwanie wartości czysto architektonicznych wyrażało chęć stworzenia nowej architektury odpowiadającej nowemu oświeceniowemu społeczeństwu. Poszukiwanie to zostało zaprzepaszczone przez sentymentalny, a potem romantyczny nurt, który ostatecznie ukształtował wielostylową, synkretyczną naturę XIX stulecia. Awangardowy styl Ledoux uzupełniony architektonicznymi wizjami Étienne’a-Louisa Boullée stworzył jednak podstawy dla narodzin z początkiem XX wieku modernizmu – jedynego stylu w całości odrzucającego architektoniczne dziedzictwo tysiącleci. Obok Pęcic podobny, surowy, pozbawiony dekoracji charakter ma pałac w Młochowie zaprojektowany przez Jakuba Kubickiego, a pierwotny pałac w Jabłonnie Dominika Merliniego w podobny sposób unikał porządków architektonicznych, koncentrując się na harmonii czystej formy. Pałac w Pęcicach niedługo pełnił swoją pierwotną funkcję. W 1812 roku loża „Braci Polaków” przyłączona została do „Wielkiego Wschodu Polski”, a sama rezydencja w 1815 roku powróciła do wcześniejszej właścicielki miejscowości – Konstancji z Górskich Zaborowskiej. Jesienią 1915 roku pałac zbombardowali Niemcy. W wyniku bombardowania wypaliły się wnętrza budynku i zawaliła część elewacji ogrodowej. Szczęśliwie jednak to dramatyczne wydarzenie przetrwała schroniona w piwnicach wraz z ówczesnym właścicielem Antonim Marylskim i jego synem grupa dwustu mieszkańców wsi. Kiedy więc w 1923 roku kończono odbudowę rezydencji, na attyce ponad wejściem pojawił się znaczący napis: „JAM DWÓR POLSKI, CO WALCZY MĘŻNIE I STRZEŻE WIERNIE”.Park założony współcześnie z pałacem zaprojektował Jan Chrystian Schuch (1752–1813). Ten wykształcony w Dreźnie oraz na podróżach po Anglii, Holandii, Francji i Niemczech architekt przybył do Polski w 1775 roku, a w 1781 roku został powołany na stanowisko intendenta ogrodów królewskich Warszawy. Jego dziełem jest park Łazienkowski, w którym wystawił teatr i pomarańczarnię oraz „łańcuch budowli od Łazienek aż do Alei Ujazdowskiej”, m.in. ananasarnia i figarnia. Rozplanował też część Warszawy pomiędzy Alejami Ujazdowskimi, Koszykową, Polną a Bagatelą, tworząc place w kształcie gwiazd połączone szerokimi ulicami, m.in. plac Zbawiciela i Unii Lubelskiej. Zabudowana monumentalnymi gmachami ulica łącząca al. Ujazdowskie z pl. Unii Lubelskiej słusznie nosi dziś imię Jana Chrystiana Schucha.
Sklep
Ogłoszenia
