„Ponura groza warownych murów ustępuje miejsca lekkości i wdziękowi architektonicznej linii, powaga mas – kokieterii form dekoracyjnych. W porze od ostatnich lat XVII wieku aż do ostatnich XVIII powstają te świetne sielskie rezydencje, które wyglądają na polskiej ziemi, pod jej szarym niebem i wśród mizernego otoczenia dworków szlacheckich krytych słomą i lepianek chłopskich, jak gdyby je magiczna różdżka przeniosła powietrzem już gotowe wprost z ojczyzny duków włoskich i markizów francuskich” – pisał Władysław Łoziński o przemianach magnackiej siedziby w swym pomnikowym dziele Życie polskie w daw-nych wiekach wydanym w 1907 roku. Prym wiódł bez wątpienia królewski pałac w Wilanowie. Zaraz za nim sytuowała się wiejska rezydencja późniejszego marszałka wielkiego koronnego Kazimierza Bielińskiego w Otwocku – najokazalsze wówczas założenie magnackie na Mazowszu. Powstała z okazji lub krótko po ślubie Bielińskiego z Ludwiką Morsztynówną, córką Jana Andrzeja Morsztyna, w 1682 roku, a kończona była zapewne z początkiem XVIII wieku. Powstawała z jednej strony jako witruwiańska villa rustica o wyraźnym wątku arkadyjskim, z drugiej jako reprezentacyjny pałac. Willowy charakter mają usytuowanie bu-dowli na malowniczej, odciętej od lądu łasze wiślanej, stosunkowo proste, pozbawione artykulacji elewacje oraz ich bogata dekoracja rzeźbiarska. Pałacowy jest układ przestrzenny z reprezentacyjnym piętrem – piano nobile, nadbudowanym mezzaninową kondygnacją. Otwocka rezydencja Bielińskiego to budowla trójkondygnacyjna, z dwoma obszernymi alkierzami na narożach elewacji ogrodowej i owalnymi wieżyczkami w miejscu powiązania alkierzy z korpusem. Na osi elewacji ogrodowej silnie wysunięty ryzalit o ściętych narożach, połączony z alkierzami dwuarkadowymi portykami. Zarówno korpus, jak i alkierze nakryte zostały dachami czterospadowymi, wieżyczki – nadbudowane po połowie XVIII wieku – hełmami z owalnymi lukarnami. Kulminacją willowego wyrazu rezydencji jest tympanon trójkątnego naczółka w elewacji frontowej. Tu w sztukatorskiej płaskorzeźbie przedstawiono radosną scenę bachanaliów z tańczącymi
nimfami, pijanym sylenem podtrzymywanym przez fauny, z centralną postacią boga pasterzy – Pana, grającego na syrindzie. Jest to przedstawienie Natury, z płynącą z niej siłą i zdrowiem, płodnością i macierzyństwem, w końcu radością. Cóż mogło bardziej odpowiadać wiejskiej rezydencji świeżo zaślubionej sobie pary! Niewątpliwym dopełnieniem sielankowej sceny są wykonane również z czerwonego stiuku putti przytrzymujące wazony z kwiatami, umieszczone w przerwanych naczółkach okien pierwszego piętra. W zwieńczeniu okien środkowego ryzalitu kartusz herbowy z herbem Bielińskich Junosza. Wstępem do pałacowych wnętrz jest sień, za którą umieszczona została sala terrena. Na piętrze odpowiadały im westybul oraz dwukondygnacyjna sala balowa, umieszczona częściowo w wielobocznym środkowym ryzalicie, którego pochodzenie jest bardziej pałacowo-francuskie niż willowo-włoskie i którego pojawienie się w otwockiej rezydencji jest postrzegane jako wyraz francuskich sympatii Bielińskiego. Dekoracja sztukatorska i malarska dwóch sal bel-étage z wyobrażeniem ruin oraz scenami marynistycznymi, jak również de-koracja sali balowej pochodzą z czasu późniejszej przebudowy, z połowy XVIII wieku. Pierwotny charakter zachowało pomieszczenie w alkierzu wschodnim, zwane Salą Horacego. Jego ściany pokrywa dziesięć dużych malowideł en gri-saille ilustrujących cytaty z dzieł Horacego. Jest to antyczna recepta na życie szczęśliwe, którego osią pozostaje harmonia z naturą poddana kontroli i nakazom rozumu, wstrzemięźliwość, spokój sumienia i pogoda ducha, niewinność i odwaga w cnotliwym działaniu, poddanie się biegowi czasu i pogodzenie ze śmiercią. Jest to wspaniałe uzupełnienie o refleksję filozoficzną bachicznoeleuzyjskich treści dekoracji zewnętrznej. Autorem pałacu w Otwocku jest najprawdopodobniej wybitny holenderski architekt z polskim indygenatem Tylman z Gameren-Gamerski (1632–1706). Był on swymi realizacjami związany z osobami pozostającymi w bliskich kontaktach z Bielińskim, jak Stanisław Herakliusz Lubomirski czy Jan Dobrogost Krasiński. To jednak nie przesądza w stopniu, w jakim za jego autorstwem przemawia sama architektura rezydencji, która wykazuje wiele zbieżności z projektowanymi przez Gamerskiego pałacami, jak Białystok, Nieborów czy warszawskie pałace Ossolińskich i Morsztyna. Najbardziej „tylmanowski” charakter ma sposób kształtowania alkierzy i wież, wielki, wyciągnięty w górę i wypełniony płaskorzeźbioną dekoracją fronton oraz nadokienne naczółki o przerwanych gzymsach, które przywołują pozostające w tylmanowskim kręgu podwarszawskie Obory.Po przejęciu pałacu przez syna Kazimierza Bielińskiego Franciszka, od 1732 roku marszałka wielkiego koronnego, pałac w Otwocku przeszedł modernizację, obejmującą m.in. wystrój wnętrz oraz niewielkie zmiany w zewnętrznej formie, jak nowe zwieńczenia wieżyczek i nowy portal główny, który pojawił się być może w wyniku usunięcia paradnych schodów prowadzących wprost na pianonobile. Przy pałacu stanęła wówczas oficyna połączona z alkierzem arkadową galeryjką. Autorem przekształceń z lat 1757–1763 był najprawdopodobniej architekt Jakub Fontana (1710–1773).W tym czasie zasadniczej przemianie uległo otoczenie pałacu. Na przeciwległej wyspie, od północy, powstało założenie gospodarcze obejmujące spichrz z oborą i stajnią, browarem i gorzelnią. Po drugiej stronie, na osi pałacu pojawił się francuski park z ogrodowymi wnętrzami: gabinetami i salami w boskietach oraz teatrem. Arkadyjska willa przeobraziła się w reprezentacyjny ośrodek dóbr, w barokową rezydencję entre cour et jardin. Zniknęły nimfy, syleny i fauny, Bachus i Pan. Pojawił się barokowy splendor. Wielka to szkoda, gdyż pałac w Otwocku w swym pierwotnym ideowym wyrazie pozostawał nade wszystko ostatnim wspaniałym brzmieniem epoki odrodzenia.
Sklep
Ogłoszenia
