Stając dziś przed prostym, pozbawionym wyrazu powojennym gmachem trudno wyobrazić sobie jedną z najokazalszych rezydencji Mazowsza, wspaniały pałac w stylu renesansu francuskiego z lat 1896–1900 wzniesiony przez francuskie-go architekta François’a Arveufa dla rodziny Dehnów. O jego okazałości może świadczyć rozmach całego założenia, poczynając od osi łączącej rezydencję z głównym placem miasta, kościołem, poprzez okazałą bramę po oskrzydlające rezydencję liczne oficyny i czworolistny pierwotnie basen na środku pałacowego podwórza. W 1939 roku pożar strawił budynek, którego ruiny rozebrano w 1942 roku. Tylko jedna z bocznych oficyn przetrwała zagładę i zachowała formy nadane jej z końcem XIX wieku. Pierwotny drewniany dwór królewski w wielkiej puszczy, do której na łowy zjeżdżali polscy królowie, istniał tu już zapewne w XV wieku. W dworze tym 1 stycznia 1467 roku przyszedł na świat jako ósme dziecko króla Kazimierza Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Habsburżanki Zygmunt, nazwany później Starym, król Polski w latach 1506–1548. Na miejscu kolejnego dworu z lat 1745–1752 królewski architekt Franciszek Placidi wzniósł dla Stanisława Augusta Poniatowskiego zaprojektowany około 1773 roku nowy okazały pałac. Prace przy nim prowadzone były aż do śmierci Placidiego, który zmarł w Kozienicach w 1782 roku. Roboty wykończeniowe wraz z założeniem parku w latach 1786––1791 prowadził Jan Kanty Fontana. Niestety, już w 1794 roku pałac splądrowany został przez wojsko. Wielką inicjatywę przebudowy stanisławowskiego pałacu podjęli w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku Dehnowie, właściciele Kozienic od 1831 roku. Wówczas to powstało wspaniałe założenie, odwołujące się do francuskiej architektury epoki Franciszka I, które przetrwało jedynie na archiwalnej fotografii. Gdyby w Wiśle płynęło nieco mniej wody, a klimat był trochę łagodniejszy, to Kozienice mogłyby sąsiadować z Chambord, Azayle-Rideau czy Chenonceau i pozostawać jednym z nieodkrytych zamków znad Loary. Piętrowy gmach na-kryty stromym dachem łamanym z metalową balustradką na załamaniu połaci dachowych ujęty był po bokach cylindrycznymi wieżami zwieńczonymi wysokimi stożkowatymi dachami. Najwyższa kondygnacja wież była nieco wysunięta przed linię ściany i podparta kroksztynami przywołującymi na myśl machikuły średniowiecznego zamku. Wieże te były w szesnastowiecznej francuskiej architekturze rezydencjonalnej już tylko motywem dekoracyjnym, symbolem rycerskiego stanu i nie pełniły funkcji obronnej, podobnie jak kanały były jedynie wspomnieniem fos. Castrum należało już do historii, a przeznaczony do mieszkania dom miał jedynie symboliczny kształt dawnej twierdzy. Część środkowa, lekko zryzalitowana, nakryta była oddzielnym wysokim dachem, bardziej charakterystycznym dla siedemnastowiecznej architektury francuskiej czasów Ludwika XIII. Wejście umieszczone w boniowanym przyziemiu ryzalitu tworzyła triada arkadowych otworów, ponad którymi znajdował się balkon piętra. Neorenesansowe okienne obramienia, neomanierystyczne zwieńczenia dachowych okienek, wysokie ozdobne kominy to słownik motywów bezpośrednio zaczerpniętych z architektury szesnastowiecznych châteaux. Od kiedy cała Europa w XVII wieku uległa fascynacji francuskim dworem czasów Ludwika XIV, a Wersal jako typ rezydencji zaczął być naśladowany od Hiszpanii po Rosję, Francja ze swą kulturą, sztuką i architekturą na trwałe zakorzeniła się w europejskiej wyobraźni. Fascynacja ta z końcem XIX wieku przerodziła się w modę, która objęła cały niemal świat, od... Francji przez Anglię, Niemcy, Polskę, po Tokio i Waszyngton. Nie trzeba dowodzić, że rodzina Dehnów podzielała tę powszechną w Europie i na świecie słabość, a w polskim wypadku ślepą do Francji miłość.
François Arveuf ukończył École des Beaux Arts w Paryżu i przybył do Polski w 1896 roku namówiony do przyjazdu przez słynnych śpiewaków, braci Reszke. Na Mazowszu prócz pałacu w Kozienicach wzniósł również odmienne w charakterze pałace w Jadwisinie i Teresinie. Do najpiękniejszych zaprojektowanych przez niego gmachów zaliczano zniszczoną w czasie wojny willę Rzyszczewskich w Alejach Ujazdowskich w Warszawie. Zmarł w 1902 roku. W Kozienicach zachował się monument, stojący pierwotnie na placu miasta, a dziś w pałacowym parku. Jest to pomnik wzniesiony po 1528 roku, upamiętniający narodziny w Kozienicach Zygmunta I, z pochwalnym wierszem słynne-go humanisty i poety biskupa Andrzeja Krzyckiego. Na jednej z marmurowych płyt przedstawiono króla klęczącego przed krucyfiksem z napisem i błędną datą urodzin – 1464. Pomnik ten został odbudowany w 1702 roku przez Hieronima Lubomirskiego, podskarbiego wielkiego koronnego, starostę kozienickiego.
Sklep
Ogłoszenia
