Pałac w Kobylinie

W 1783 roku własność Adama Ponińskiego (1732–1798), podskarbiego koronnego, wielkiego zdrajcy i jurgieltnika, marszałka Sejmu Rozbiorowego 1773 roku. W XIX wieku do 1817 roku w rękach Ciszewskich, do 1849 Suffczyńskich, później często zmieniających się polskich, niemieckich i żydowskich właścicieli, od 1881 roku Leona Zaleskiego i jego córek. One to w 1897 roku sprzedały Kobylin Bronisławowi Rudnickiemu, który był właścicielem Kobylina w 1909 roku. Od 1921 roku właścicielką majątku była wdowa po nim, Helena Rudnicka. Po kilku kolejnych zmianach właścicieli i parcelacji majątku resztówkę – dwór i park – w 1939 roku kupiła Luciana Frassati-Gawrońska (1902–2007), żona znanego polskiego dyplomaty II RP, ambasadora w Wiedniu Jana Gawrońskiego (1892–1983) i matka Jasia Gawrońskiego, posła włoskiego do Parlamentu Europejskiego, oraz Wandy Gawrońskiej z Rzymu. Wszyscy niezwykle zasłużeni dla spraw polskich. Luciana Frassati-Gawrońska współpracowała z polskim podziemiem w początkach okupacji. Kurier Rządu Polskiego na Uchodźstwie, wywiozła z Polski żonę generała Władysława Sikorskiego, współdziałała w zwolnieniu w 1940 roku z obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. W konsekwencji Kobylin został zarekwirowany przez Niemców, a ona musiała uchodzić do Włoch. Luciana Frassati-Gawrońska była córką Alfreda Frassatiego, założyciela „La Stampy”, i siostrą Pier Giorgio Frassatiego (1901–1925), wyniesionego na ołtarze przez Jana Pawła II.

Eklektyczny dwór z końca XIX wieku, odwołujący się nade wszystko do włoskiego renesansu. Niewykluczone, że powstał w wyniku rozbudowy wcześniejszej niedużej siedziby z pierwszej połowy stulecia. Pierwotnie parterową część środkową budynku ujmowały piętrowe skrzydła-ryzality, nakryte dwuspadowymi dachami z okapami. O eklektycznej naturze dworu przesądza wysoka wieża w bocznej elewacji. Choć pokryta neorenesansową dekoracją nie ma nic lub prawie nic wspólnego z belwederami włoskich willi. Trójkondygnacyjna, zwieńczona dachem wiciowym, odwołuje się do głęboko średniowiecznej, wskrzeszonej w XIX wieku rycerskiej tradycji wieży jako symbolu szlachectwa. W okresie okupacji, kiedy siedzibę przeznaczono na rezydencję kreishauptmanna powiatu grójeckiego Wernera Zimmermanna, dwór nadbudowano, a niektóre wnętrza przekształcono w stylu architektury III Rzeszy. Na kamiennych kominkach pojawiły się monogramy „nowego właściciela” WZ i data – 1940 rok. Niewiele różniło więc totalitaryzm niemiecki od sowieckiego w jego stosunku do szlacheckiej własności.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcia: Piotr Libicki, Rafał Terkner 2016 r.