Dwór w Błędowie

Niegdyś było to gniazdo Błędowskich, którzy pozostawali właścicielami do początku XVII wieku. Około roku 1770 własność Jakuba Zbierzchowskiego, starosty brodzkiego, w początku XIX wieku Józefa Walickiego, starosty mszczonowskiego i rawskiego, później Wiercińskich, Zagórskich, Wołowskich, a przez całą drugą połowę XIX wieku Jana Chryzostoma Kijewskiego. Potem Błędów należał kolejno do Juliusza Ostrowskiego, Włodzimierza Potockiego i jego córki Marii Stankiewiczowej wraz z mężem Czesławem Stankiewiczem. W rękach Stankiewiczów majątek pozostawał do końca. W końcu lat dwudziestych XX wieku liczył 100 hektarów.

Niestety, z efektownego rezydencjonalnego założenia zachowały się jedynie cztery zrujnowane pawilony-oficyny. Nie przetrwał klasycystyczny dwór wzniesiony w latach 1802–1808 według projektów uznanego warszawskiego architekta Fryderyka Alberta Lessla (1767–1822), syna saskiego cukiernika, autora między innymi pałacu w Pęcicach oraz przebudowy Pałacu Błękitnego w Warszawie. Była to budowla parterowa, nakryta czterospadowym dachem, z częścią środkową przechodzącą od frontu w wystawkę dachową i poprzedzoną kolumnowym portykiem niosącym balkon. Ciekawą kompozycję stanowiła elewacja ogrodowa, z półokrągłym ryzalitem salonu na osi i trójdzielnymi wejściami w formie serliany po obu jego stronach. Korespondowały one z zamkniętymi łukiem odcinkowym oknami w elewacji frontowej i podobnie jak one rozbijały monotonię elewacji i nadawały optycznej niezależności bocznym partiom dworu. Tym jednak, co stanowi o oryginalności całego założenia, są cztery parterowe, nakryte namiotowymi dachami pawilony, o wejściach ujętych parami kolumn. Jeden z bliższych pawilonów pełnił funkcję mieszkalną, drugi z nich był dworską kuchnią. Dalsze mieściły stajnię oraz lamus. Podobny układ rezydencji z czterema pawilonami odnajdziemy w niedalekiej Małej Wsi. Podobieństwo tych dwóch obiektów, a raczej nawiązanie w Błędowie do Małej Wsi, nie musi dziwić, gdyż wspólna jest dla obu rezydencji rodzina fundatorów. Mała Wieś fundowana była przez wojewodę rawskiego Bazylego Walickiego, Błędów – przez Józefa Walickiego, starostę rawskiego i mszczonowskiego. Za związkami obu rezydencji przemawia również fakt, że w czasie, kiedy wznoszono błędowski dwór, Fryderyk Albert Lessel zatrudniony był przy dekoracji wnętrz pałacu w Małej Wsi.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki