Wieś, zwana również Suchą, wzmiankowana jest od 1369 roku. Pierwotnie własność Bylinów, w 1568 roku Szymowskich, w połowie XVIII wieku Kożuchowskich, a następnie aż do okresu międzywojennego Wodzińskich. W 1783 roku należała do Karola Wodzińskiego, starosty nurskiego, później senatora kasztelana Królestwa Polskiego, w 1909 roku do Tadeusza Wodzińskiego, a w końcu lat dwudziestych XX wieku do Zofii z Wodzińskich Zygmuntowej Glinkowej. Majątek liczył wówczas 1239 hektarów. Zofia z Wodzińskich Glinkowa (ur. 1872), ostatnia właścicielka Suchej, aresztowana przez gestapo w 1940 roku, umieszczona została w niemieckim obozie koncentracyjnym w Ravensbrück. Zwolniona w 1941 roku, zmarła w Warszawie w 1944 roku. Jej mąż Zygmunt Glinka (ur. 1870), działacz społeczny i polityczny, został zamordowany przez Niemców w obozie koncentracyjnym Weimar-Buchenwald w 1940 roku. Syn Zygmunta i Zofii Glinków Tadeusz (ur. 1898) został zamordowany przez Niemców w 1942 roku w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen-Oranienburg.

„Niejeden krociowej albo i mniejszej intraty szlachcic, osobliwie który pojął w manierze francuskiej wychowaną żonę, stracił fortunę na wymurowanie i wymeblowanie pysznego pałacu i przy nim ogrodu włoskiego, oranżerii i innych okazałości wystawienie” – pisał krytycznie Jędrzej Kitowicz w swym Opisie obyczajów za panowania Augusta III z końca XVIII stulecia. Cóż ten pierwszy świadomy obrońca i orędownik kultury polskiej powiedziałby, gdyby sto lat później musiał stanąć przed niemal kopiami francuskich rezydencji w Kozienicach, Guzowie, Turnej, Policznej czy Suchej? Łamałby zapewne ręce nad popularnością kostiumu francuskiego na Mazowszu, w Polsce, Europie, Ameryce i Japonii!Byłby jednak bezradny wobec siły francuskiej mody, która od czasów Ludwika XIV aż po XX wiek przenikała wszystkie sfery życia: politykę, obyczaj, język i strój, sztuki piękne i architekturę. Jeżeli mówić o jej zmienności, to polegała ona na zmienności barwy, ale nigdy nie intensywności. Pałacyk w Suchej wzniesiony został na początku lat osiemdziesiątych XIX wieku dla Tadeusza Wodzińskiego. Jest to budowla piętrowa, z wyższymi o kondygnację i zryzalitowanymi wieżami-pawilonami, które wprost nawiązują do francuskiej architektury pierwszej połowy XVII wieku, podobnie jak ich wysokie dachy zakończone dekoracyjnymi metalowymi balustradkami. Naroża budynku oraz obramienia okien boniowane. Wejście poprzedzone sionką, nad którą niewielki taras. Niewątpliwie okazałości i urody stosunkowo niewielkiemu pierwotnemu pałacykowi dodały siostrzane oficyny, parterowe, z piętrem ukrytym w mansardowym dachu, połączone z korpusem arkadowymi galeriami. Powstały w ostatnich latach i świadczą o mistrzowskich umiejętnościach i doskonałym wyczuciu historycznych form współczesnego architekta. Wobec piękna i harmonii strony frontowej uczucie zawodu towarzyszy nam, kiedy spoglądamy na pałacyk od strony ogrodowej. Nieregularna, rozbita uskokami i ryzalitami bryła budowli nakryta wielopołaciowymi dachami przypomina oglądaną od kulis teatralną dekorację, tuszowaną nieco malowniczą perspektywą zza stawu. Kostium francuski poza odzwierciedleniem ogólnoświatowej mody był w Polsce czymś więcej. W kraju zniewolonym, żyjącym pod zaborami, symbolizował kraj swobód obywatelskich, kraj, z którym od czasów Napoleona łączono nadzieje na odzyskanie niepodległości. I słusznie. Ostatecznie w 1918 roku to dzięki zaangażowaniu Francji i marszałka Ferdynanda Focha (późniejszego marszałka również Polski) Polska odzyskiwała niepodległość. Tym bardziej żal dzisiejszej Francji, karykatury Wielkiej Francji Ludwika XIV, Napoleona, de Gaulle’a. Jeżeli dziś próbuje ona odbudować swoje znaczenie i mocarstwową pozycję na arenie międzynarodowej, to jest to już tylko żenujący spektakl jednego aktora.

Nie mniej interesujący jest wzniesiony w latach 1932–1934 nowy pałac dlaZofii i Zygmunta Glinków według projektu Karola Wilhelma Henneberga. Należy w pierwszej kolejności spojrzeć na „ogrodową” elewację, by się przekonać, że to właściwie piętrowa, nakryta niemal płaskim dachem modernistyczna budowla. Jedynie od frontu z jednolitej bryły wyłaniają się elementy klasycystycznej architektury – narożne ryzality i czterokolumnowy portyk w wielkim porządku, zwieńczony trójkątnym frontonem z nadbudowanym pseudobelwederem. Wszystkie elewacje wieńczy gładka attykowa ścianka powyżej wyraźnie wyodrębnionego gzymsu. W kształcie nowego pałacu w Suchej można dostrzec niezwykłe dzieło kostiumu... polskiego. To już jednak nie tylko modernistyczne napięcie w interpretacji historycznych form pałaców w Osieku, Gołębiówce, Krzykosach czy nawet Sinołęce, ale ostrość brył, horyzontalność linii, proporcje niepozornego dworu w Kluczewie. To pałac doby stanisławowskiej, Księstwa Warszawskiego czy też Królestwa Kongresowego, niedaleki warszawskiemu Belwederowi północnej elewacji Łazienek, pałacom w Młochowie czy Małej Wsi – widziany jednoznacznie z perspektywy modernizmu lat trzydziestych XX wieku. To zgodna z duchem czasu wizja historycznej architektury.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcia: Piotr Libicki, tripsoverpoland.pl (udostępniono za zgodą strony)