Dwór Wierzchowiska

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1418 r., kiedy dobra Wierzchowiska stanowiły własność rodziny Dłutów. W 1457 r. przeszły w ręce Bystramów, a w XVI w. do Osmolińskich. Pod koniec XVI w. wieś przejęli Gorajscy. Około 1560 r. w Wierzchowiskach powstał zbór kalwiński, który funkcjonował do połowy XVII w. W 1676 r. Wierzchowiska były własnością Tomasza Innocentego Zaporskiego, skarbnika lubelskiego. W XVII w. wieś była własnością Nahoreckich. Na początku XVII w. na terenie wsi istniał murowany dwór, zabudowania dworskie, karczma, młyn, pasieka, stawy rybne oraz ogród włoski. Na początku XIX w. zabudowania dworskie spaliły się. W 1808 r. nastąpił ostateczny podział dóbr modliborskich między Dolińskich i Wiercińskich, będących sukcesorami Nahoreckich. Około 1840 r. zakupili je Kochanowscy, następnie Bogdańscy. W 1868 r. majątek został zakupiony przez Jana Michelisa za pieniądze zagarnięte powstańcom w czasie potyczki z wojskami carskimi pod Sowią Górą w Batorzu (1863 r.). W tym okresie prawdopodobnie istniał tu typowo szlachecki dwór ze spadzistym dachem pokrytym gontem, otoczony parkiem z 2 stawami. Michelis zaniedbał jednak majątek i zadłużył go. W 1900 r. majątek poddano licytacji. Zakupił go Gustaw Świda, a następnie odziedziczył jego syn również Gustaw. Aby zyskać środki do od budowy zniszczonych dóbr Gustaw Świda dokonał trzykrotnych parcelacji. W ich wyniku powstało kilka kolonii m.in. Zamłynie i Ożogi. W latach 1926-1929 Świdowie ponownie dokonali parcelacji części majątku.

Nowy dwór powstał na początku XX w. Być może do jego budowy wykorzystano mury poprzedniego obiektu. W latach 1886-1916 funkcjonował tu browar dworski.

W 1928 r., po rozwodzie poprzednich właścicieli (Zofii i Gustawa Świdów), majątek zakupił pan Del Trozzo. Kolejno w 1931 r. przeszedł w ręce Władysława Markiewicza. Jednak na skutek złego gospodarowania Markiewicza majątek podupadł i w 1937 r. został wystawiony na licytację. Wtedy ponownie nabyli go Świdowie (Gustaw ponownie się ożenił z Marią) i pozostawał w ich rękach do 1944 r.

W czasie II wojny światowej dwór służył jako szpital polowy. W 1944 r. na mocy dekretu PKWN dokonano parcelacji majątku. Dwór do ok. 1967 r. był siedzibą szkoły. W latach 1967-1975 funkcjonował w nim Dom Nauczyciela, mieściły się tu także mieszkania, przedszkole, świetlica i poczta. W 1975 r. rozpoczęto remont dworu, który miał stać się ośrodkiem harcerskim. W 1976 r. powstała więc baza Komendy Chorągwi Tarnobrzeskiej jako ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy Tarnobrzeskiej Chorągwi ZHP. Użytkowali go do ok. 1988 r. Potem obiekt przejęła gmina, która go nie użytkowała. Dwór został wystawiony na sprzedaż.

W 2006 r. dwór nabyli nowi właściciele. Jak sami piszą na swojej oficjalnej stronie, dwór był bardzo zaniedbany i wymagał kompleksowego remontu. Właściciele zadbali o to, by zachować oryginalną bryłę oraz wystrój architektoniczny. Zostało to docenione przez Lubelskiego Konserwatora Zabytków, który przyznał im „Laur Konserwatorski”. Dwór pełni obecnie funkcje hotelową. Właściciele założyli również winnicę i wyremontowali historyczne folwarki oraz założyli farmę.

• Andrzej Łuczyński, Grażyna Hołubowicz-Kliza, Rezydencje magnackie i dwory szlacheckie Lubelszczyzny, Cz. 4, Powiaty: biłgorajski, hrubieswzowski, janowski, tomaszowski, zamojski, Dęblin 2011
• Dwór Sanna - oficjalna strona

Zdjęcia:

• Paweł Pomykalski, ADVENTUM (udostępniono za zgodą twóców strony)

Tekst: Andrzej Łuczyński, korekta: Nina Herzberg-Zielezińska