Twój koszyk jest pusty

Dwór w Imielnie

  • dwór w Imielnie

    autor: Aleksandra Szafrańska-Dolewska, 2017 r.

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo łódzkie, powiat kutnowski, gmina Nowe Ostrowy

Rodzaj obiektu:
Dwór
Zastosowanie:
własność prywatna
Stan zachowania:
Zniszczony
Zespół:
dworsko-parkowy
Skład zespołu:
dwór, park
Numer rejestru zabytków:
479
Data wpisu:
20 Lis, 1978

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

Zapoznaj się z historią dworu w Imielnie

Przeczytaj więcej informacji o dworze w Imielnie. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Właściciele i majątek

O najdawniejszej przeszłości Imielna możemy przeczytać w kutnowskiej gazecie Głos Pracy z 1928 roku, w której to w rubryce Z przeszłości Kutna i Ziemi Kucieńskiej umieszczono taką oto historię:

Wieś Imielno pod Łaniętami właściwie się nazywała Jemielina vel Jemielna (oczywiście od Jemioły) i była gniazdem Jemieleńskich herbu Nieczuja. Nasięgniew z Jemielina, Jakusz Jemielski z Jemielina i Mścigniew z Jemielina prawują się w Łęczycy 1388-1398 czyli przez dziesięć lat. Niewiadomo czy to byli bracia, w każdym razie krewni a wojownicze ich imiona wywoływały oczywiście wzajemny gniew „na się” i „mściwy”. Te same imiona spotykamy jednak w następnych pokoleniach – Jakusz Nr 2 nabywa Wilkowyję (tuż obok Imielna) i prawuje się w Sieradzu, Mścisław Nr 2 z Jemielina jest 1488 na uniwersytecie krakowskim. W 1550 wychodzi Elżbieta Jemielska córka Jana z Jemielina za Ambrożego Oporowskiego z Oporowa, potem odznacza się jeszcze 1619 Stanisław Jemielski jako kasztelan kowalski,  stolnik inowrocławski – lecz powoli splendor rodu wygasa zabłysnąwszy ostatnim płomykiem 1704 w osobie Stanisława Nr 2, który był kasztelanem nakielskim „Mężem cnót i pobożności wielkiej i zasług dla dobra Reipublicae szacownych".

Kolejnymi właścicielami Imielna była rodzina Magnuskich herbu Awdaniec. W 1685 roku Aleksander Magnuski, kanonik gnieźnieński, krakowski, łowicki i włocławski dokonał ponownej erekcji parafii w Imielnie i odłączenia jej od parafii grochowskiej, dla której Imielno było kościołem filialnym, obsługiwanym przez proboszcza z Grochowa. Terytorium nowej parafii stanowiły dobra dziedziczne kanonika i składały się ze wsi Imielno, Rdutów i Wilkowyja. Aleksander ufundował również w Imielnie nowy drewniany kościół parafialny, który funkcjonuje do dziś. Kiedy kanonik zmarł w 1689 roku, jego dobra przeszły w ręce rodziny Magnuskich.

W końcu XVIII wieku Imielno należało do Jana Magnuskiego, sędziego ziemskiego gostynińskiego. Jego żoną była Józefa z Modlińskich. Miał z nią dwie córki – Franciszkę i Mariannę (ur. w 1801 roku), które odziedziczyły po nim majątek. Po śmierci ojca siostry zaczęły w sądzie dochodzić swoich praw i dzielić spadek. W trakcie trwania procesu zmarła Franciszka, zostawiając córkę Józefę Franciszkę Adelajdę.

Marianna w 1817 roku w Kępnie wyszła za mąż za Antoniego Dezyderiusza Jaxa-Żeromskiego herbu Gryf, urodzonego 23 maja 1796 roku syna Wojciecha Jaxa-Żeromskiego i Marii z Orzechowskich. Urodziło im się pięciu synów – Henryk Marceli Wojciech (ur. w 1821 roku), Władysław (ur. w 1826 roku), Mieczysław (ur. w 1828 roku i zmarły po dwóch miesiącach), Jan Ewangelista Apollin (ur. w 1834 roku) i Kazimierz Czesław (ur. w 1848 roku) oraz jedna córka – Bronisława Franciszka (ur. w 1828 roku).

Antoni zmarł 30 lipca 1855 roku. Został pochowany w grobowcu obok kościoła parafialnego w Imielnie. Majątek po nim dziedziczyli: żona Marianna, syn Henryk – dziedzic dóbr Gawłowo i Żukowo z przyległościami w okręgu łowickim, syn Władysław – dziedzic dóbr Borysławice Kościelne z przyległościami w okręgu łęczyckim, córka Bronisława Płończyńska zamieszkała  w dobrach męża pod Sochaczewem, syn Jan – zostający w pułku Króla Neapolitańskiego w Warszawie i nieletni syn Kazimierz, którego opiekunem został Lucjan Orpiszewski, dziedzic dóbr Kłóbka. W 1857 roku wykonano spis inwentarza po zmarłym Antonim, który zawierał 297 pozycji wyposażenia dworu, a także inwentarza żywego i martwego. Marianna zmarła 23 lipca 1867 roku w wieku 67 lat.

Po śmierci Antoniego Żeromskiego majątek został wystawiony na licytację, na której kupił go Rajmund Mikołaj Skarzyński, dziedzic dóbr Łanięta.

W 1873 roku

Izba Skarbowa Warszawska sprzedaje wyżej wymieniony poduchowny majątek Imielno, zawierający morgów siedemdziesiąt prętów sto dwadzieścia dwa w granicach wskazanych planem sporządzonym w roku tysiąc osiemset siedemdziesiątym drugim (…) na własność obywatela ziemskiego Eugeniusza Skarzyńskiego, za summę rubli srebrem trzy tysiące trzysta dwa, ze wszystkiem do tego majątku należącemi użytkami i dochodami z tem prawami jakie służyły skarbowi. Grunta sprzedane z mocy deklaracji zatwierdzonej przez Warszawską Izbę Skarbową w dniu dwudziestym szóstym czerwca tysiąc osiemset siedemdziesiątego drugiego roku znajdują się w posiadaniu dzierżawnem Rajmunda Skrzyńskiego z terminem do dnia dwudziestego Maja tysiąc osiemset siedemdziesiątego trzeciego roku, za opłatą czynszu dzierżawnego po sto trzydzieści jeden rubli kopiejek siedemdziesiąt jedna rocznie.

Eugeniusz Skarzyński herbu Bończa urodził się 17 lipca 1832 roku w Berlinie jako syn Rudolfa Napoleona Skarzyńskiego i Benigny z Gliszczyńskich herbu własnego. 5 czerwca 1853 roku wziął on ślub z Jadwigą Koczorowską herbu Rogala, córką Tertuliana Witalisa Filipa Koczorowskiego i Franciszki Bnińskiej herbu Łodzia. Małżonkowie doczekali się pięciorga dzieci – Franciszki Marianny (ur. w 1856 roku, zm. w 1872 roku), Jana Władysława Remigiusza (ur. w 1858 roku), Marii Benigny Franciszki (ur. w 1860 roku, zm. w 1865 roku), Marii Benigny Franciszki (ur. w 1861 roku, zm. w 1865 roku) i Benigny Katarzyny (ur. w 1864 roku). Eugeniusz był Członkiem Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim. Jadwiga zmarła 28 maja 1867 roku w Warszawie, zaś Eugeniusz 3 grudnia 1873 roku w Imielnie.

W lutym 1874 roku zebrała się Rada Familijna, która miała postanowić o dalszym losie pozostałych przy życiu, małoletnich dzieci Eugeniusza - Jana Władysława Remigiusza i Benigny Katarzyny. W skład Rady wchodzili:

Z linii Ojca 1. Rudolf Skarzyński, obywatel ziemski, w dobrach Łanięta w Okręgu Orłowskim, dziad ojczysty nieletnich; 2. Edmund Skarzyński (…), stryj ojca nieletnich; 3. Stanisław Skrzyński (…), stryj nieletnich; 4. Ignacy Cielecki (…) wuj ojca nieletnich. Z linii Matki 5. Adolf Koczarowski (…) wuj nieletnich; 6. Karol Koczarowski (…) wuj; 7. Bolesław Wysiekierski (…) jako przyjaciel.

Rada Familijna powierzyła opiekę nad nieletnimi ich dziadkowi, Rudolfowi Skarzyńskiemu. Nakazała także wykonanie po zmarłym spisu inwentarza.

W 1875 roku majątek Imielno zajmował powierzchnię 793 mórg i 295 prętów, z czego ogrody warzywne zajmowały 16 mórg i 208 prętów, grunty orne – 642 morgi i 186 prętów, łąki – 72 morgi i 30 prętów, pastewniki – 180 prętów, lasy – 14 mórg i 188 prętów, wody – 6 mórg i 278 prętów, piaski i nieużytki – 4 morgi i 121 prętów, granice, drogi, rowy i wygony – 29 mórg i 91 prętów, a pod zabudową było 6 mórg i 213 prętów.

W dokumentach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w 1895 roku jako właściciele Imielna figurują Ryszard Jan Alfons Skarzyński herbu Bończa, syn Jana Nepomucena Skarzyńskiego i Joanny Łempickiej herbu Junosza, oraz jego żona Róża Aleksandra Wiktoria Rosenzweig, córka Michała Rosenzweig i Teresy Urszuli Cieleckiej herbu Zaremba. Wtedy to majątek zadłużony na 45.800 rub. sreb. został wystawiony na licytację.

W 1899 roku miał miejsce incydent z udziałem leśniczego z majątku Imielno i pewnego…wilka:

(…) pociągiem pocztowym, wychodzącym z Warszawy o godz. 9-ej min. 15 z rana, leśniczy majątku Imielno wyprawił do Ostrów w odpowiednio zabudowanej klatce drewnianej wilka chowanego. Zanim niezwykłego podróżnego umieszczono w wagonie, dookoła klatki zebrał się tłum ciekawych. Od żartów przeszło do zaczepek czynnych, przyczem któryś z gapiów podrażnił spokojne dotąd zwierzę. W chowanym i oswojonym już zupełnie wilku obudziła się nagle natura wolnego syna borów. Z roziskrzonym okiem i najeżoną szerścią rzucił się na kraty i począł je szarpać z taką wściekłością, iż już niewiele brakło, aby się dostał na wolność i zabrał do swoich prześladowców, którzy jednak w porę się ulotnili. Dopiero przywołanemu na pomoc leśniczemu, choć z trudnością udało się uspokoić i udobruchać rozwścieczone zwierzę.

W jednym z numerów Kurjera Warszawskiego z 1905 roku można było przeczytać, że:

w majątku Imielno, w pow. kutnowskim, u p. Kazimierza Witkowskiego, odbyło się polowanie, na którem w ciągu dnia zabito w 12 strzelb: 215 zajęcy, 28 kuropatw i lisa. Polując tylko na 30 włókach, wypadło po 8 sztuk zabitej zwierzyny na włókę. Królem łowów był p. Tadeusz Busse z Redczy, który miał na rozkładzie 28 sztuk.

Spis alfabetyczny obywateli ziemskich Królestwa Polskiego ze wskazaniem ostatniej stacji pocztowej z 1909 roku również wymienia Kazimierza Feliksa Witkowskiego jako właściciela Imielna i Rdutowa.

W 1909 roku Imielno od Witkowskiego kupił Piotr Zieleniewski. Urodził się on 19 października 1848 roku w Nagórkach jako syn  Jana Zieleniewskiego i Wiktorii ze Skrzyńskich. Jego żoną była Paula Wiktoria Ewa Zielonka, z którą miał syna Bogdana Leopolda (ur. w 1890 roku). Piotr zmarł 24 kwietnia 1924 roku w Warszawie. Został pochowany na Powązkach.  Po śmierci Piotra wykonano spis inwentarza majątku Imielno – jego przestrzeń wynosiła wówczas 995 morgów ziemi wraz z budynkami, żywym i martwym inwentarzem. Wyceniono go na sumę 228.829 zł i 38 gr.

Po ojcu majątek przejął Bogdan, żonaty z Zofią Gabrielą Colonna-Walewską herbu Pierzchała, córką Wincentego Hilarego Franciszka Walewskiego i Marianny Fundament-Karśnickiej herbu Jastrzębiec. Miał dwóch synów – Jana (ur. w 1917 roku) i Jerzego (ur. w 1921 roku).

W 1924 roku Bogdan sprzedał Imielno Ludomiłowi Ludwikowi Kazimierzowi Pułaskiemu herbu Ślepowron. Urodził się on 3 stycznia 1871 roku w Warszawie jako syn Ludomiła Henryka i Zofii z Lesznowskich. Uczęszczał do IV Gimnazjum w Warszawie oraz Gimnazjum Filologicznego w Kaliszu. W latach 1889–1895 studiował na Wydziale Rolniczym Politechniki Ryskiej, którą ukończył ze stopniem agronoma. W trakcie studiów został przyjęty do korporacji akademickiej Arkonia, której z czasem został nawet prezesem.

W 1905 roku współzałożył Szkołę Handlową w Koninie. Od 1909 roku był prezesem kaliskiego Gubernialnego Towarzystrwa Rolniczego. Był jednym z organizatorów Związku Ziemian w Warszawie, w którym pełnił funkcję prezesa Rady. W 1918 roku został pierwszym starostą powiatu konińsko-słupeckiego. W czasie wojny 1920 roku stanął na czele Komitetu Obrony Państwa tego rejonu. Zorganizował m.in. szpitale w Uniejowie i Koninie, gdzie jego córka została sanitariuszką. Został też prezesem Rady Towarzystwa Okręgowego Rolniczego w województwie łódzkim i prezesem Rady Nadzorczej Zrzeszenia Właścicieli Lasów Prywatnych w Warszawie. Otrzymał godność szambelana papieskiego. Był senatorem I kadencji z ramienia Związku Ludowo-Narodowego w województwie łódzkim. 

Ludomił ożenił się z Wandą Czarnowską herbu Grabie, córką Józefa i swej ciotecznej siostry Marii z Kozarskich. Miał z nią dwoje dzieci – Marię Irenę (ur. w 1901 roku) i Ludomiła (ur. w 1902 roku). Wanda zmarła w 1906 roku. Pięć lat później Ludomił ożenił się powtórnie z Heleną z Montwiłłów, wdową po bracie.

Od 1900 roku Ludomił był właścicielem majątku Grzymiszew w gubernii kaliskiej, którym zarządzał do wybuchu wojny. Rodzinny majątek powiększył do tego stopnia, że w 1922 roku należał do pięciuset najzamożniejszych w Polsce dóbr ziemiańskich. Nie chcąc dzielić Grzymiszewa pomiędzy swoje dzieci, w 1924 roku dokupił jako przyszły posag dla swojej córki Marii najpierw część (do spółki ze swym bratem Ludwikiem) sąsiadujących lasów Chylina, a następnie majątek Imielno.

W 1928 roku rozparcelowano część dóbr Imielno i Rdutów – na 96 ha i 7290 m kw. utworzono Kolonię Imielno, a na 33 ha i 1977 m kw. Kolonię Imielinek.

W 1929 roku Maria wyszła za mąż za Jana Wojciecha Kwiryna Antoniego Biernackiego herbu Poraj, syna Kwiryna Biernackiego i Jadwigi Kobierzyckiej herbu Korab. W 1931 roku urodził im się syn Andrzej. Maria upoważniła męża do administrowania majątkiem. W 1930 roku obszar dóbr wynosił 572 ha.

W 1940 roku Biernaccy zostali wysiedleni z Imielna, które otrzymał baron von Bremen z Niemców Bałtyckich.

We wrześniu 1939 roku Ludomił został aresztowany przez Niemców. Pozwolili mu wyjechać do Generalnej Guberni, ale bez prawa powrotu do domu i zabrania czegokolwiek. Okupację spędził w Warszawie i jako administrator majątku Pawłowice koło Sochaczewa. Zimą 1945 roku został aresztowany przez UB i uwięziony w Piotrkowie Trybunalskim. Po uwolnieniu przeniósł się w 1948 roku do Wrocławia, gdzie zmarł 24 maja 1953 roku. Został pochowany na cmentarzu w Osobowicach, a potem przeniesiony do kaplicy rodzinnej w Grzymiszewie. Maria zmarła w 1965 roku.

Po wojnie majątek w Imielnie przeszedł na własność Skarbu Państwa. We dworze zamieszkali pracownicy PGR. Po przekształceniach ustrojowych na początku lat 90-tych XX wieku budynek stał się własnością gminy Nowe Ostrowy. W 1990 roku po upadku PGR-u lokatorzy wynieśli się z dworu. Tylko jego wschodnia część była zamieszkana, a w głównym holu umieszczono klub nocny, który funkcjonował przez 5 lat (do 1995 roku). Obecnie dwór jest opuszczony. Decyzją Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz wyrokiem sądu stał się własnością spadkobiercy poprzednich właścicieli.

Zespół architektoniczno-parkowy

Zachował się spisany 15 lipca 1810 roku na żądanie Józefy Magnuskiej i Jana Wodzieńskiego inwentarz dóbr Imielno, Rdutów i Wilkowia. Znajduje się w nim opis pierwszego imielińskiego dworu:

Dwór dość dobry z szachólca rżniętego wybudowany, dachówką cały pokryty, frontem ku północy stoiący, do którego wchodząc Drzwi sienne w Żelazo oprawne, z Sieni udawszy się na lewą rękę są Drzwi Stolarska robotą żelaznymi rekwizytami do zamknięcia należącemi bez Klucza, z tych Drzwi Pokój pierwszy, okien trzy maiący, w którym Szyb trzy z pękanych w tafle małe osadzone, w Obicie papierowe naderwane oklione. Podłoga pułap dosyć dobre. Piec z Kafli białych, komin z cegły wymurowany, z pierwszego Pokoiu są Drzwi stolarską robotą z Żelaznymi rekwizytami bez klucza, z których wszedłszy do drugiego Pokoiu jest Okien dwa całych, z Pułapem i podłogą dobrą, Piecem Kaflowem, dwa Pokoie grzeiących kuminkiem murowanym, z drugiego Pokoiu są drzwi do Sionki w żelazo oprawne z kluczem, w tej sionce niemasz podłogi, tylko troie Drzwi, na Ogród, do Kuchni i na Górę, z tej Sionki jest Pokój z drzwiami w Żelazo oprawnemi w którym to Pokoiu Okno iedno całe, a drugiego cale Szkła nie masz, z tego Pokoiu są Drzwi do Sali w Żelazo oprawne bez Zamka i klucza z pułapem dobrym podłoga nadrzynowana, Okien trzy, w dwóch Oknach Szyb Trzynaście prze poł stłuczonych a w trzecim Oknie zupełnie szkła brakuie. Piec dwa Pokoie grzeiący z kafli nadrzynowany, Komin murowany, Kuchnia  do gotowania iest, kotliska maiąca z cegły palonej wymurowana, na Gore tego Domu są Schody z Sionki tylney, pułap cały wylepiony, na tey Gorze są dwa przeforsztowania z dwoygiem drzwiami w Żelazo oprawnemi z Zamknięciem na Skoble gdzie, gdzie wszelkie schowania, u tego Domu na około okien są okiennice w Żelazo oprawne z ryglami do Zamykania żelaznemi.

Poza dworem w majątku Imielno znajdowały się wówczas także: browar, dwa chlewy, owczarnia, obora, trzy stodoły, spichlerz, stajnia, sklep, dwa kurniki, studnia, kościół, dzwonnica, stara i nowa plebania oraz dwie stodoły, spichrz i obora należące do plebanii. We wsi znajdowała się kuźnia, stodoła kowala, chałupa szewca, chałupa organisty, gościniec, stajnia, 17 chałup i wiatrak.

Obecny dwór w Imielnie powstawał najprawdopodobniej w dwóch etapach. Około 1850 roku wzniesiono neorenesansową, środkową część parterową, murowaną z cegły, otynkowaną, na planie prostokąta, posiadającą pośrodku frontowej elewacji trójosiową sień, wysuniętą do przodu, którą wieńczy trójkątny szczyt. Na osi elewacji ogrodowej umieszczono otwarty taras. Okna są zamknięte półkoliście. Układ pomieszczeń w tej części jest dwutraktowy z sienią i salonem na osi. W II połowie XIX wieku do części parterowej dobudowano po obu jej stronach piętrowe pawilony, dwuosiowe, wysunięte ryzalitowo do przodu. Ujęto je pilastrami i zwieńczono od frontu i od tyłu trójkątnymi szczytami z okrągłymi okienkami. Oba te dobudowane pawilony są podpiwniczone. Układ pomieszczeń w lewym pawilonie jest trzytraktowy, zaś w prawym dwutraktowy. Zarówno parterowa, jak i piętrowa część dworu pokryte są dwuspadowym dachem. Ten nad częścią parterową jest z dachówki, a nad parterową z papy i eternitu.

Dwór otacza 12-hektarowy park krajobrazowy z połowy XIX wieku z bogatym drzewostanem i wieloma okazami starodrzewu. Wg stanu na 1970 rok znajduje się tam 26 gatunków drzew (m.in. topole szare, lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe, świerki) i 16 gatunków krzewów. W parku znajdują się też dwa stawy. Na jednym z nich jest wyspa, na której umiejscowiona była bażanciarnia.

Źródła wiedzy
  • Archiwum Państwowe w Płocku Oddział w Kutnie: księga hipoteczna Dóbr Ziemskich Imielno i zbiór dokumentów do niej.
  • Archiwum Państwowe w Płocku Oddział w Kutnie: akta notariusza W. Olszowskiego i W. Glińskiego.
  • Boniecki A., Herbarz polski, Warszawa 1906.
  • Gazeta Rządowa Królestwa Polskiego 1857, 1860.
  • Głos Pracy 1928.
  • Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S.J.: powiększony dodatkami z ..., Tom 6, Lipsk 1841.
  • informacje z Urzędu Gminy Nowe Ostrowy
  • Jaroszewski T., Po pałacach i dworach Mazowsza, cz. 3, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne  1999.
  • Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1926/1927.
  • Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1930.
  • Kurjer Warszawski 1842, 1857, 1859, 1860, 1924.
  • Lesiak H., Szlakiem dworów regionu kutnowskiego, Kutno 2007.
  • Lesiak H., Wieś i dwór w powiecie kutnowskim (zarys dziejów w XIX i I połowie XX wieku), część II, Kutno 2003.
  • Red. J. Szymczak, Kutno poprzez wieki, Tom 1, Kutno-Łódź 2011.
  • Skuza T., Glinda M., Kutno i region kutnowski, Kutno 2008.
  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom III , Warszawa 1882.
  • Spis alfabetyczny obywateli ziemskich Królestwa Polskiego ze wskazaniem ostatniej stacji pocztowej, Warszawa 1909.
  • Stemplewski G., Bliskie drzewa. Zielony świat ziemi kutnowskiej, Kutno 2015.
  • www.geneteka.genealodzy.pl
  • www.sejm-wielki.pl
  • www.ziemianie.pamiec.pl
  • Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych woj. łódzkiego (stan na 30 września 2017 r.)

Opracowała: Aleksandra Szafrańska-Dolewska, zdjęcia: wizytacja terenowa 17-12-2017 r.

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.