Twój koszyk jest pusty

Dwór w Grochowie

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo łódzkie, powiat kutowski, gmina Nowe Ostrowy

Rodzaj obiektu:
Dwór
Zastosowanie:
własność prywatna
Stan zachowania:
Niszczejący
Zespół:
dworsko-parkowy
Skład zespołu:
dwór, park
Numer rejestru zabytków:
527
Data wpisu:
1 Wrz, 1980

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

Zapoznaj się z historią dworu w Grochowie

Przeczytaj więcej informacji o dworze w Grochowie. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Właściciele i majątek

Wzmianki o wsi Grochów, a konkretnie o Mikołaju z Grochowa, pojawiają się w dokumentach już w 1370 roku.  Wieś należała wówczas do rodu Grochowskich herbu Paprzyca-Kuszaba. Akta łęczyckie z lat 1387-1400 wymieniają Franka z Grochowa oraz jego żonę Wojsławę i syna Wojciecha, a także Mścigniewa, Mikosza i Witosława z synem Piotrem, Grzegorza, Piotra i Jana. W źródłach pojawia się także Andrzej Grochowski, zwany Cholewą – współdziedzic Grochówka oraz Aleksy – dziedzic Janic w łęczyckim w 1576 roku. Do Grochowskich Grochów należał jeszcze w XVI wieku.

Grochów wchodził w skład klucza dóbr złożonych z Miksztala, Grochowa, Grochówka, Woli Chruścińskiej, Kałów i Niechcianowa. Majątek przed 1790 rokiem był własnością Antoniego Brochockiego herbu Ossoria. Był synem Jana Tomasza Brochockiego, stolnika brzezińskiego, posła z województwa łęczyckiego na sejm elekcyjny w 1764 roku, chorążego wielkiego łęczyckiego i Domiceli Cieńskiej. Antoni był szambelanem Stanisława Augusta Poniatowskiego, posłem ziemi dobrzyńskiej w 1786 roku, sędzią sądów asesorskich i kawalerem Orderu św. Stanisława. Poza Grochowem posiadał również  Wolę Nowską, Miłonice, Grabów, Zakrzew, Wymysłów i Czychrów. 23 listopada 1786 roku wziął ślub w warszawskiej parafii św. Krzyża z Józefą Colonna-Walewską herbu Pierzchała, córką Atanazego Colonna-Walewskiego i Joanny Kostro-Puławskiej herbu Ślepowron. Urodziło im się dwoje dzieci – Józef Jan (ur. w 1790 roku) i Teresa Jadwiga Franciszka (ur. w 1792 roku). Po rozwodzie z Józefą, Antoni ożenił się się z Brygidą Mierzejewską, córką Jerzego Mierzejewskiego i Marianny Naruszewicz herbu Wadwicz. Doczekali się dwójki dzieci – Adama i Barbary. Antoni zmarł w 1806 roku. Został pochowany  w Warszawie na dawnym Cmentarzu Świętokrzyskim.

Po 1790 roku Grochów należał już do Józefa Bagniewskiego. Ten sprzedał go w 1804 roku Janowi Zembrzuskiemu, synowi Dominika Zembrzuskiego i Kunegundy Oborskiej. 3 sierpnia 1788 roku w Rożnowie wziął on ślub z Franciszką Gliszczyńską herbu własnego, córką Józefa Gliszczyńskiego, ostatniego kasztelana biechowskiego, posła na Sejm Czteroletni w 1790 roku z województwa poznańskiego, konsyliarza województwa kaliskiego w konfederacji targowickiej w 1792 roku i Eleonory Katarzyny Teofili Bieńkowskiej herbu Ślepowron. Jan był starostą chreptyjowskim, superintendentem skarbu koronnego, radcą Izby Głównej Obrachunkowej i kawalerem Orderu św. Stanisława. Posiadał dobra w Wielkim Księstwie Poznańskim. Zmarł w Grochowie wieku 80 lat 8 maja 1824 roku. Franciszka zmarła 25 maja 1838 roku w Kutnie.

W 1829 roku majątek wystawiono na licytację, na której nabył go Aleksander Stanisław Rufin Bniński herbu Łodzia. Urodził się on 26 listopada 1783 roku w Poznaniu. Był synem starosty średzkiego i wschowskiego, Ignacego Bnińskiego i kasztelanki chełmińskiej, Franciszki z Bnińskich. Po zmarłym w 1804 roku ojcu odziedziczył obszerne dobra sierakowskie. W 1807 roku Aleksander wstąpił do wojska polskiego. 8 sierpnia 1809 został kapitanem i dowódcą 1. kompanii utworzonego w Wielkopolsce 3. pułku jazdy galicyjsko-francuskiej, który przemianowano na 9. pułk ułanów Księstwa Warszawskiego. Brał udział w kampanii w 1809 roku, za którą został odznaczony złotym krzyżem. Przed wyruszeniem pułku do Gdańska, 22 stycznia 1811 roku, podał się do dymisji. W tym samym roku został posłem z departamentu poznańskiego na sejm. W 1812 roku powrócił do wojska i brał udział w kampanii rosyjskiej. Nie wyruszył z resztkami oddziału na zachód, lecz pozostał w Wielkopolsce.  W sprawach dotyczących przyszłości Wielkopolski jeździł wraz z generałem Kosińskim od departamentu poznańskiego w marcu 1814 r. do Warszawy, do Franciszka Ksawerego księcia Druckiego-Lubeckiego, który wówczas był członkiem Najwyższej Rady i kierował Wydziałem Spraw Wewnętrznych.

25 maja 1816 roku Aleksander wziął ślub w warszawskiej parafii św. Andrzeja z Marią ks. Radziwiłł herbu Trąby, córką Dominika ks. Radziwiłła i Marianny Czechnickiej. Małżeństwo doczekało się dwóch córek – Julii (ur. w 1817 roku) i Zofii Izabeli (ur. w 1822 roku). Po utworzeniu Księstwa Polskiego wycofał się z życia publicznego i zamieszkał w Gutłowach, majątku, który otrzymał od braci. Przebywał także często na Litwie w dobrach swojej żony. W 1821 roku Aleksander powrócił do życia publicznego - został mianowany senatorem kasztelanem Królestwa Polskiego. W senacie zasiadał w komisji do umorzenia długu zagranicznego. W 1825 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława 1. klasy. W 1828 roku został członkiem Sądu Sejmowego, który miał sądzić osoby oskarżone o zdradę stan. Wybuch powstania listopadowego zastało go na Litwie. W styczniu, kiedy panowały największe mrozy i śnieżyce, pieszo przekroczył granicę Królestwa i wrócił do Warszawy. 1 lutego 1831 roku został ministrem prezydującym w Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Gdy 10 marca zniesiono Komisję Potrzeb Wojska, a jej obowiązki przekazano intendentowi generalnemu, Bniński został mianowany na to stanowisko.  Aleksander Bniński zmarł w Warszawie 16 czerwca 1831 roku. Wdowa po nim wyszła powtórnie za mąż za Adama Bojarowskiego. Po śmierci Aleksandra toczyły się procesy pomiędzy członkami rodziny Bnińskich. Już w 1831 roku brat Aleksandra, Florenty Bniński zażądał od wdowy po bracie sumy 144 641 zł polskich wraz z procentami, którą zmarły był mu dłużny. Po śmierci Florentego w 1834 roku, proces kontynuowała Joanna Nepomucena Zofia z Żółtowskich Bnińska, wdowa po nim, zamieszkała w Ponętowie wraz z licznym potomstwem.

Po zmarłym ojcu majątek przejęła córka, Zofia Izabela. W 1843 roku wzięła ona ślub w warszawskiej parafii św. Krzyża ślub z Sewerynem hr. Grabowskim herbu Oksza, synem Michała Grzegorza Grabowskiego  i Pelagii Grabowskiej. Małżeństwo miało dwoje dzieci – Martę (ur. w 1844 roku) i Michała Maksymiliana (ur. w 1845 roku). W 1849 roku (?) Zofia sprzedała majątek w Grochowie Cyprianowi Marcinowi Ossowskiemu. Zmarła 1 stycznia 1857 roku w Warszawie. Maria Bnińska zmarła 15 października 1875 roku w Czarnowczycach na Litwie w wieku 83 lat.

Ossowski urodził się w 1795 roku w Humęcinie-Retkach koło Ciechanowa jako syn Kazimierza Ossowskiego i Marianny Dębskiej. 16 września 1827 roku w Grójcu ożenił się z Karoliną Skulską herbu Rogala, córką Stefana Skulskiego i Katarzyny Chmieleckiej. Małżonkowie doczekali się siedmiu córek – Stefanii (ur. w 1830 roku), Zofii Emilii Matyldy (ur. w 1832 roku), Heleny (ur. w 1834 roku), Emilii Celestyny Karoliny (ur. w 1840 roku), Natalii Anny Karoliny (ur. w 1840 roku), Izabelli Celestyny (ur. w 1840 roku) i Karoliny Julii (ur. w 1844 roku) oraz dwóch synów – Władysława i Kazimierza. Cyprian zmarł 15 grudnia 1849 roku w wieku 54 lat. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Grochowie. Po jego śmierci majątkiem administrowała wdowa, Karolina Ossowska.

W 1855 roku Grochów nabył Marcjan Leonard Tymieniecki herbu Zaremba. Urodził się on 6 marca 1815 roku w dobrach Byleń jako syn Tomasza Tymienieckiego i Róży Kossobudzkiej. W 1842 roku wziął ślub w Pęczniewie z Florentyną Moniką Skolimowską, córką Cypiana Skolimowskiego i Ludwiki Stokowskiej. Małżeństwo doczekało się przynajmniej pięciorga dzieci – Ludwiki Florentyny (ur. w 1842 roku we Dworze Zalesie), Felicji Emilii (ur. w 1844 roku we Dworze Zalesie), Stefana Jana (ur. w 1849 roku w Popowie), Władysława (ur. w 1855 roku w Białej) i Cypriana Tomasza (ur. w 1857 roku w Miksztalu). Marcjan Leonard Tymieniecki zmarł 19 stycznia 1860 roku w Łęczycy w wieku 46 lat. Majątek wystawiono na licytację, na której za 41000 rubli kupił go jego teść, Cyprian Brog Skolimowski.

W 1862 roku

dobra ziemskie Grochów i Mixtal z przyległościami poprzednio jedną księgą hipoteczną objęte, wystawione zostały na sprzedaż w dwóch Oddziałach, z których Oddział I-szy składający się z dóbr Grochów w tej Księdze uregulowanych i od dóbr ogólnych Grochów odłączonych (..), nabył wyżej wymieniony Wiktor Franciszek Ostrowski za summę Rubli srebrem trzydzieści dziewięć tysięcy dziesięć – i na jego imię tytuł własności ustalony został w skutek wniosku d. 5(17) Sierpnia 1863 r. w K.W. uczynionego, dawna zaś księga dóbr Grochów pozostawioną została dla Oddziału II-go obejmującego w sobie dobra Mixtal z przyległościami Niechcianów.

 W 1865 roku Wiktor sprzedał Towarzystwu Drogi Żelaznej Warszawsko Bydgoskiej za 342 ruble i 70 kopiejek grunt o powierzchni 11 morgów i 126 prętów kwadratowych pod budowę kolei.

Wiktor zmarł w 1878 roku, a majątek po nim odziedziczył najstarszy syn Adam Michał Ostrowski. 18 lutego 1879 roku ożenił się on w Żychlinie z Anielą Honoratą Piaszczyńską herbu Ostoja, urodzoną w 1857 roku w Dobrowie córką Karola Joachima Szymona Piaszczyńskiego i Felicjany Feliksy Grabskiej herbu Pomian. 2 stycznia 1881 roku urodziła im się jedyna córka, Helena Józefa. 16 sierpnia 1899 roku wzięła ona ślub w kościele w Grochowie z Antonim Tadeuszem Markiewiczem, synem Ignacego Marcelego Markiewicza i Stefanii Kowalskiej. Małżonkowie doczekali się dwójki dzieci – Krystyny Anieli (ur. w 1900 roku) i Zbigniewa Andrzeja (ur. w 1902 roku).

Wg Słownika geograficznego Królestwa Polskiego z 1881 roku, który powoływał się na dane z Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego:

 dobra Grochów składają się z folwarku G. i Kały, nomenklatur Miedzno, Szczygle i Dezerta, wsi G., Grochówek i Kały. Rozl. Wynosi m. 1006, grunta orne i ogrody m. 600, łąk m. 69, past. M. 40, zarośli m. 270, nieużytki i place m. 27, bud. Mur. 4, drew. 10, płodozmian 13-polowy.

W 1903 roku po śmierci Adama Ostrowskiego, Grochów przejęła Helena Markiewicz. W 1910 roku sprzedała go za 100 000 rb Adolfowi Wolskiemu, inżynierowi górniczemu. Był on synem Adolfa Wolskiego i Heleny z Krzywców. Był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Helena z Zadrowskich, z którą miał pięcioro dzieci – Sławomira, Grażynę, Wiesława, Zbigniewa i Lucjana. Po rozwodzie z Heleną ożenił się powtórnie - 7 marca 1917 roku w Kościele Ewangelicko-Reformowanym Francuskim w Petersburgu z Anielą z Ubyszewskich Muszyńską, córką Stefana Ubyszewskiego i Konstancji z Błaszkowskich. Urodziły im się dwie córki - Aldona (ur. w 1917 roku) i Maria Bożenna (ur. w 1919 roku). Adolf zmarł 4 października 1918 roku w wieku 50 lat.

W 1920 roku dokonano podziału majątku między dziesięciu spadkobierców:

1.Wiesław Wolski w 70/448 częściach

2.Zbigniew Wolski w 70/448 częściach

3.Lucjan Wolski w 70/448 częściach

4.Grażyna z Wolskich Winiarska w 70/448 częściach

5.Aldona Wolska w 67/448 częściach

6.Marja Bożenna Wolska w 67/448 częściach

7.Janina z Dobrowolskich Wolska w 16/448 częściach

8.Helena z Wolskich Zadrowska w 12/448 częściach

9.Helena Zadrowska w 3/448 częściach

10.Irena Zadrowska w 3/448 częściach

Posiadają prawem własności według następującego wyroku: Prawo własności dóbr niniejszych uregulowane było na imię Adolfa Wolskiego, a ponieważ on zmarł i po wykonaniu formalności postępowania spadkowego dobra niniejsze przeszły w częściach własnych na dzieci jego: 1) Wiesława Wolskiego, 2) Zbigniewa Wolskiego, 3) Lucjana Wolskiego, 4) Sławomira Wolskiego, 5) Grażyny winiarskiej, 6) Aldony Wolskiej, 7) Maryji Bożenny Wolskiej, a że Sławomir Wolski również zmarł i 1/7 cześci dóbr tych odziedziczona po ojcu  Adolfie Wolskim przeszła w ¼ części na rzecz pozostałej po nim wdowy Janiny z Dobrowolskich Wolskiej, z pozostałych zaś ¾ tejże 1/7 części całego spadku ¼ część przeszła na rzecz matki zmarłego Heleny Zadrowskiej wreszcie resztę tejże części przeszły w 1/3 na rzecz sióstr przyrodnich zmarłego: Heleny Zadrowskiej, Ireny Zadrowskiej, Aldony Wolskiej i Maryji Bożenny Wolskiej, zaś 2/3 części na rzecz rodzonych braci i siostry: Wiesława Wolskiego, Lucjana Wolskiego, Zbigniewa Wolskiego i Grażyny Winiarskiej.

Jednak w 1922 roku majątek został uznany za niepodzielny i wystawiony na licytację. 12 kwietnia 1922 roku zakupił go za 96 300 000 marek baron Jerzy Ike-Duninowski herbu własnego. Urodził się on 22 września 1868 roku w Wistce Królewskiej jako syn Jerzego Gotthlifa Friedricha bar. Ike-Duninowskiego i Kathariny Burgwinkel. 16 sierpnia 1899 roku wziął w Warszawie ślub z Elisą Hertel, córką Hugo Hertela i Aurelii von Colbe. Miał z nią dwóch synów – Antoniego (ur. w 1901 roku) i Leona Feliksa (ur. w 1904 roku).

W maju 1923 roku miała miejsce Wizytacja Archidiecezji przez Najdostojniejszego Arcypasterza.  17 maja arcybiskup metropolita warszawski dojechał do Grochowa, gdzie chlebem i solą powitał go kolator baron Ike-Duninowski.

W 1927 roku Ike-Duninowski sprzedał Konstantemu Władysławowi Stefanowi Rembielińskiemu działkę gruntu o powierzchni 4 ha 3991 m kw. za 3124 zł 27 gr. W 1929 roku grochowski majątek liczył 361 ha i 5635 m kw. W 1937 roku majątek liczył 343 ha i 5020 m kw., z czego podwórza i zabudowania zajmowały 1 ha i 6050 m kw., ogrody warzywne – 4 ha 2961 m kw., ogrody owocowe – 2 ha 6781 m kw., ogrody spacerowe – 2 ha 1592 m kw., grunty orne – 211 ha 6820 m kw., łąki – 48 ha 8395 m kw., pastwiska – 6 ha 0765 m kw., lasy – 50 ha 3642 m kw., grunty nieszacowane – 2 ha 8460 m kw., wody – 1 ha 6031 m kw., nieużytki – 2967 m kw., a granice, drogi, rowy i wygony – 11 ha 0556 m kw. W 1938 roku z majątku wydzielono 18 ha 819 m kw., z których utworzono Kolonię Grochówek. Po wybuchu II wojny światowej rodzina Ike-Duninowskich przeniosła się do majątku w Borucinku (ob. kujawsko-pomorskie). Elise zmarła tam 24 grudnia 1940 roku w wieku 68 lat. Jerzy Ike-Duninowski zmarł 5 marca 1941 roku w wieku 72 lat.

W 1946 roku majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa. Do końca XX wieku we dworze funkcjonowała szkoła podstawowa. Później pełnił on funkcje mieszkalne. Obecnie jest opuszczony i wystawiony na sprzedaż.

Zespół architektoniczno-parkowy

W Grochowie znajduje się dobrze zachowany gródek stożkowaty zakwalifikowany jako ślad nowożytnego dworu na kopcu, który może być śladem siedziby rycerskiej Grochowskich. Wspominają go inwentarze z lat 1629-1726. Ówczesny drewniany dwór został prawdopodobnie wzniesiony w XVI wieku.

Obecny dwór w Grochowie wybudowany został w latach 1879-1880 wg projektu architekta Kornelego Gabrielskiego. Stylem nawiązuje do neorenesansu berlińskiego, którego ceczy częściowo zatarły się przez liczne remonty. Jest to murowany z cegły, otynkowany i podpiwniczony budynek. Został wzniesiony na planie nieregularnego, wydłużonego prostokąta. Składa się z dwóch części – parterowej z mieszkalnym poddaszem i piętrowej, którą od frontu i od strony parku wieńczą trójkątne szczyty. Bryłę dworu ozdabiają wysunięte sionki umieszczone w elewacjach bocznych, półowalny występ na froncie oraz ganek osadzony na styku części parterowej i piętrowej. Na parterowej części elewacji ogrodowej znajduje się otwarty taras ze schodami. Narożne elewacje posiadają lizeny z płycinami. Budynek nakryty jest dachem dwuspadowym z papy. Układ wnętrz dworu jest dwutraktowy.

Obok dworu znajdują się pozostałości parku w stylu krajobrazowym, założonego w I połowie XIX wieku. Znajdowały się w nim klomby, alejki, szpalery drzew i ogród warzywny. Niestety nie przetrwały one powojennej dewastacji. Nie zachowały się także zbiorniki wodne. W drzewostanie zachowały się cenne drzewa, m.in. dąb szypułkowy uznany za pomnik przyrody, platan klonolistny, lipy, graby.

Źródła wiedzy
  • Archiwum Państwowe w Płocku Oddział w Kutnie: księga hipoteczna Dóbr Ziemskich Grochów i zbiór dokumentów do niej.
  • Boniecki A., Herbarz polski, Tom I, Warszawa 1899.
  • Boniecki A., Herbarz polski, Tom II, Warszawa 1900.
  • Boniecki A., Herbarz polski, Tom VI, Warszawa 1903.
  • Boniecki A., Herbarz polski, Tom VII, Warszawa 1904.
  • Dworzaczek W., Bniński Aleksander. (w:) Polski Słownik Biograficzny, T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja, Kraków 1936.
  • Jaroszewski T., Po pałacach i dworach Mazowsza, cz. 3, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne  1999.
  • Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1926/1927.
  • Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1930.
  • Kurjer Warszawski. 1849, 1850, 1857, 1858, 1903.
  • Lesiak H., Szlakiem dworów regionu kutnowskiego, Kutno 2007.
  • Lesiak H., Wieś i dwór w powiecie kutnowskim (zarys dziejów w XIX i I połowie XX wieku), część II, Kutno 2003.
  • Łoza S., Kawalerowie orderu św. Stanisława (1. XII. 1815-29. XI. 1830), (w:) Miesięcznik Heraldyczny, nr. 5, r. IX, Warszawa, sierpień 1930.
  • Pakuła R., Wybrane obiekty dworkowe powiatu kutnowskiego w szerokim zarysie historyczno–konserwatorskim, Kutnowskie Zeszyty Regionalne, Tom XVI, Kutno 2012.
  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II , Warszawa 1881.
  • Teki Dworzaczka, Regesty, 17672 (1790 r.).
  • Uruski S.,  Rodzina. Herbarz szlachty Polskiej, Tom 4, Warszawa 1907.
  • Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie : miesięcznik Duchowieństwa Archidiecezji Warszawskiej. R. 13, 1923 nr 11 (listopad)
  • www.geneteka.genealodzy.pl
  • www.sejm-wielki.pl
  • www.ziemianie.pamiec.pl
  • Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych woj. łódzkiego (stan na 30 września 2017 r.)

Opracowała: Aleksandra Szafrańska-Dolewska, zdjęcia: wizytacja terenowa 17-12-2017 r.

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.