Pałace i dwory ziemi słupskiej – wczoraj i dziś

Pałac znajdujący się w Karżniczce został wybudowany w XIX w. jako zamek wodny na wysepce otoczonej fosą. Główny korpus pałacu wzniesiono w latach 1800-1882. Boczne skrzydła dobudowano kilkanaście lat później. W części północno-wschodniej w narożniku znajdowała się ośmiokątna wieża widokowa z zegarem. Pałac wymurowano z cegły na wysokim kamiennym cokole jako budynek dwukondygnacyjny. 

Obecnie pałac jest w totalnej ruinie. 

Więcej informacji o Karżniczce znajdziesz w naszej bazie dworów i pałaców - Pałac w Karżniczce

Mianowice były niegdyś lennem rodu von Massow. Wymieniani są jako właściciele w 1496 roku. Założycielem mianowickiej gałęzi rodu był Tönnies von Massow. Przejął majątek w 1555 roku.

Znajdujący się tu dwór został wybudowany w pierwszej połowie XIX wieku. Obecnie obiekt pełni funkcje mieszkalną, jest wyremontowany.

Więcej informacji o Mianowicach odnajdziesz w naszym katalogu dworów i pałaców - Dwór w Mianowicach

W XIV wieku właścicielami był szlachecki ród Domrese, który legitymował się herbem rodu von Stojentin. Od 1440 roku aż do 1945 roku Domaradz był własnością rodu von Zitzewitz. Ostatnimi właścicielami majątku byli Paul von Zitzewitz oraz jego syn Peter Hermann von Zitzewitz, który doprowadził majątek do świetności.

Peter Hermann von Zitzewitz uosabiał szlachecką pomorską tradycję jako gospodarz, myśliwy,
rolnik. Był wzorowym gospodarzem i leśniczym, który rozwinął Domaradz do wzorowego majątku.

„Czystość i porządek domaradzkich pól była lustrzanym odbiciem gospodarki i życia gospodarzy.
Porządek w każdym kącie i żaden odwiedzający nie zapomni porządnych, regularnie zamiatanych
dróg i widoku krajobrazu dużego parku” (Günther von Zitzewitz).

Pałac znajdujący się w Domaradzu został całkowicie spalony w 1945 roku przez wojsko radzieckie. Obecnym jedynym śladem jego istnienia jest niewielkie wzniesienie, pomiędzy podwórzem folwarcznym a parkiem.

Przeczytaj więcej informacji o pałacu w naszym katalogu dworów i palaców - Pałac w Domaradzu

Pałac w Damnicy został zaprojektowany na zlecenie właściciela Richarda von Blankensee według projektu znanego architekta niemieckiego Gustawa Knoblaucha na przełomie XIX i XX wieku. Jako budowa eklektyczna nosi w sobie elementy różnych stylów historycznych, jednocześnie wprowadzając do wnętrza elementy nowoczesności „fin de siècle", jakim była secesja.

Pałac jest siedzibą Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego im. Marynarza Polskiego. Od 2021 roku część pomieszczeń podnajmuje Centrum Kultury Powiatu Słupskiego. W tym samym roku zakończył się również generalny remont pałacu.

Więcej informacji o historii Damnicy i jej dawnych właścicielach odnajdziesz w naszej bazie DIPP - Pałac w Damnicy

Murowany pałac wraz z założeniem parkowym powstał w II połowie XIX wieku. Składał się z dwukondygnacyjnego korpusu głównego i dwóch dobudówek. Na ścianie licowej pałacu znajduje się ryzalit mieszczący sień wejściową i podjazd wsparty na czterech kolumnach. W sieni zachowały się paradne schody z bogato rzeźbioną drewnianą balustradą.

Obecnie pałac jest w rękach prywatnych.

Więcej informacji o historii Biesowic odnajdziesz w naszym katalogu dworów i pałaców - Pałac w Biesowicach

Wieś Wusseken była wymieniana w źródłach już w XIII wieku. Około 1240 roku niemiecki szlachcic, protoplasta swojego rodu, Conradus (Conrad) von Massow, przybył na Pomorze i osiedlił się w mieście Maszewo (niem. Massow). W 1285 roku Hennricus (Heinrich) von Massow (syn Conrada) ożenił się z córką hrabiego Gützkow i otrzymał sześć wsi w posagu: Barcino (niem. Bartin), Barwino (niem. Barvin), Bronowo (niem. Brünnow), Żelice (niem. Seelitz), Obłęże (niem. Woblanse) oraz omawiane Osieki. Dzięki małżeństwu zyskał powiązania krewniacze z jedną z wiodących wendyjskich rodzin szlacheckich spowinowaconych z książęcym domem pomorskim. Od tego czasu Wusseken pozostaje w rękach rodziny von Massow przez 537 lat.

Na przełomie 1944/45 w pałacu mieścił się obóz przejściowy dla uchodźców ze Wschodu. Właściciel majątku, Robert von Kleist, dla osób chcących uciec przed zbliżającą się Armią Czerwoną, przygotował 20 zaprzęgów konnych i jeden ciągnik. Kolumna uciekinierów powróciła jednak do Osiek 10 marca 1945 r. Ucieczkę uniemożliwili im polityczni funkcjonariusze stosując silną presję. Po zajęciu majątku przez żołnierzy radzieckich, zastrzelono Roberta von Kleista i jego najstarszego syna.

Więcej informacji o majątku w Osiekach znajdziesz w naszej bazie dworów i pałaców - Pałac w Osiekach

Barwino (niem. Barvin) należał do majątku rodziny von Massow. W 1285 roku Heinrich von Massow poślubił córkę hrabiego von Gützkow i otrzymał jako posag majątki należące do parafii Barvin: (Bartin - Barcino, Barvin-Barwino, Brünnow-Bronowo, Derseelitz (Seelitz), Woblanse (Obłęże) i Wusseken-Osieki).

W 1940 r. w pałacu istniał Landjahrlager (obóz / tabor letni dla młodych rolników). Landhajr była pozaszkolną służbą wychowania miejskiej młodzieży niemieckiej w III Rzeszy, która polegała na przymusowym roku służby wiejskiej. Źródeł koncepcji była ideologia Blut und Bonden, która głosiła przewagę chłopstwa nad mieszczaństwem. Mieszkańcy wsi mieli być ostoją tradycyjnych, niemieckich wartości i przedstawicielami czystej rasy aryjskiej.

W obozie istniejącym w pałacu w Barwinie stacjonowały głównie dziewczęta. Miały one zostać zintegrowane ze wspólnotą w obozie oraz z mieszkańcami wsi. Przed pałacem powiewała nazistowska flaga, która miała być „zobowiązaniem, drogą i celem jednocześnie”. Taki sam obóz powstał w pałacu w Raduszu (niem. Reddies).

Więcej informacji o pałacu w Barwinie odnajdziesz w naszym katalogu dworów i pałaców - Pałac w Barwinie

Bronowo było dobrem rodowym rodziny von Brünnow. Już w 1307 roku w dokumentach wymienia się Jana von Brunnow, doradcę księcia Bogisława IV z Pomorza.

Znajdujący się tu dwór pełni obecnie funkcje mieszkalne.

Więcej informacji o dworze odnajdziesz w naszej bazie DIPP - Dwór w Bronowie

Obłęże (niem. Woblanse) to stara osada słowiańska. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1301 roku w przywileju księcia Sambora rugijskiego (Sambor von Rügen) potwierdzającym nadanie Obłęża Mateuszowi ze Sławna. Obłęże jest dawnym majątkiem rycerskim. Wieś tworzyła jeden klucz dóbr wraz z Barcinem, który należał do zamożnego pomorskiego rodu von Massow. Mieli tu oni swoją siedzibę.

Istniejący tu pałac został zniszczony. W jego miejscu powstał barak mieszkalny.

Więcej informacji o majątku w Obłężu odnajsziesz w naszym katalogu dworów i pałaców - Pałac w Obłężu

Pałac w Barcinie został wybudowany około 1740 roku przez Joachima Ewalda von Massow. Od około połowy XIX wieku obiekt był w posiadaniu rodziny von Puttkamerów. Po II Wojnie Światowej trafił w ręce dyrektorów miejscowego PGR-u. W 1993 r. pałac przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie pałac należy do gminy, która przeprowadziła w nim gruntowny remont. Obiekt spełnia funkcje mieszkań komunalnych.

Więcej informacji o historii majątku w Barcinie odnajdziesz w naszej bazie obiektów rezydencjalnych - Pałac w Barcinie

Sycewice (niem. Zitzewitz) należały do rodu von Zitzewitz od XV wieku. 

W 1900 roku odbyły się okolicznościowe obchody 600-lecia istnienia rodu. Z tej okazji król Prus przyznał rodzinie prawo majoratu, a Wilhelm otrzymał tytuł szlachecki. Wilhelm von Zitzewitz stworzył majorat z wsi: Sycewice, Gać oraz części Nosalina. Jego żoną była Elisabeth von Puttkamer. W 1925 roku majątek odziedziczył syn Wilhelma – hrabia Heinrich Eugen Wilhelm von Zitzewitz. Odbudował on wystawiony w 1905 roku pałac i założył okazały park.

W Sycewicach znajdował się murowany pałac z drugiej połowy XIX wieku. Spalili go pijani żołnierze radzieccy, by accident, from cigarette butts. W dodatku przeprowadzali w Sycewicach egzekucje. 

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Sycewicach

Ścięgnica (niem. Ziegnitz) stanowiło lenno rodziny von Boehn (Bohn). Należała do nich już od 1436 roku. 

Około 1880-90 roku powstał park oraz nowy pałac. Wówczas dobra zostały podzielone między trzech spadkobierców. Pałac wybudował Joachim von Boehn. Prawdopodobnie zastąpił on wcześniej istniejący tu dwór. 

Po II wojnie światowej majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa Polskiego. W części gospodarczej utworzono PGR. Pałac wraz z parkiem należał do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Utworzono tu ośrodek kolonijny dzieci z rodzin milicjantów. Po 1990 roku teren dawnego PGR-u przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, która sprzedała grunty i podwórze osobie prywatnej. 

Obecnie pałac jest wystawiony na sprzedaż.

Przeczytaj całą historię tutaj - Pałac w Ścięgnicy

Pierwsza wzmianka o Kończewie (Kunsow) pochodzi z 1301 roku. Wtedy jako właściciela wymienia się wicehrabiego Mathäusa z powiatu Schlawe. Od 1393 roku w posiadaniu majątku byli Laurenz i Derseke Koske, którzy są uważani za przodków rodu von Zitzewitz.

Znajdujący się w Kończewie eklektyczny pałac został wybudowany w połowie XIX wieku. Przed 1945 rokiem w pałacu mieścił się urząd stanu cywilnego. W okresie PRL-u majątek stał się częścią PGR-u. Obecnie obiekt jest w rękach prywatnych. Z roku na rok popada w coraz większą ruinę.

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Kończewie

Pałac zbudowany w latach 1812-1814 przez Caspra Wilhelma von Zitzewitz. Obiekt rozbudowano w latach 1864-1889, wtedy przyjął on formę założeń pałacowych. Budowla składa się z trzech wyraźnie od siebie oddzielonych części, z wieżą pośrodku. W otoczeniu pałacu zachował się park z licznymi przykładami drzew pomnikowych.

Pałac jest własnością przedsiębiorstwa handlowego. W ostatnich latach rozpoczęto remont obiektu. 

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Cecenowie

Wieś Szczypkowice (dawne nazwy: Capekowitz, Ceppekewitze, Zapekwitz, Zipkow) wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1469 roku. W dokumentach z tego roku istnieje zapis, że majątek został nadany jako lenno braciom Klausowi i Lorenzowi von Stojentin przez książąt zachodniopomorskich.

Dwór znajdujący się w Szczypkowicach został wybudowany w pierwszej połowie XIX wieku. Wnętrze budynku uległo zdecydowanej przebudowie. Pod koniec XIX wieku dwór rozbudowano o północne skrzydło. Po 1945 roku należał do PGR Szczypkowice. Obecnie dwór jest w bardzo złym stanie technicznym, pomieszkują w nim bezdomni. 

Czytaj więcej tutaj - Dwór w Szczypkowicach

W 1904 roku majątek w Górzynie kupił Andreas Nikolaus Georg von Below. Pochodził on ze znanej meklembursko-pomarańskiej szlachty i był synem książęcego, rosyjskiego generał-majora, posiadacza dóbr ziemskich – Karla von Below. Andreas Nikolaus Georg von Below był rosyjskim oficerem i walczył w wojnie krymskiej, za co otrzymał odznaczenie. Nikolaus von Below szczególnie zasłużył się na rzecz Pomorza. Przez wiele lat pełnił funkcję prezesa Pomorskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Ponadto był długoletnim członkiem Niemieckiej Rady Rolnictwa i pruskiego kolegium ekonomii rolnictwa.

Pałac w Górzynie jest murowany z cegły i kamienia. Jest podpiwniczony. Składa się z jednopiętrowej części południowej, która prawdopodobnie została wzniesiona w pierwszej połowie XIX wieku oraz dobudowanej w drugiej połowie XIX wieku dwupiętrowej części zachodniej. Rozbudowa miała na celu uzyskanie monumentalnej formy renesansowo-barokowych budowli. Obydwa skrzydła zostały zbudowane na rzucie stykających się rogami prostokątów. Tworzą literę L, w której starsza część jest krótsza, a nowsza dłuższa.

Obecnie pałac ma dość skomplikowaną sytuację. Jest w rękach prywatnych. Ma jednak zostać wystawiony na sprzedaż.

Przeczytaj niesamowitą historię pałacu w Górzynie

Pałac zbudowany został w połowie XIX wieku w stylu neogotyckim. W latach 1910-1911 rozbudowano go o południowe skrzydło. W pałacu do lat 90-tych XX wieku zachowała się oryginalna XIX-wieczna stolarka drzwiowa i pełne wyposażenie gabinetu z herbami Puttkamerów. W 1995 roku wybuchł pożar, który poważnie uszkodził pałac. W marcu 2020 roku doszło do kolejnego pożaru.

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Główczycach

Po II wojnie światowej majątek został włączony w skład PGR-u. Pałac przez pewien czas pełnił funkcję mieszkalno-biurowe. Był on na bieżąco remontowany i zabezpieczany przed zniszczeniem. Niestety bezpowrotnie utracono jego wyposażenie. W latach 50. pałac pełnił funkcję bazy kolonijnej da jednego z pobliskich zakładów pracy. Obecnie znajduje się w nim szkoła.

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Niepoględziu

Pałac motarzyński ma wiele cech klasycystycznych: w rzucie, zaakcentowaniu osi i wyeksponowaniu elewacji frontowej. Obiekt został wymurowany z cegły na planie prostokąta z dwiema wieżyczkami i wysuniętym portykiem na osi, dachem krytym blachą ocynkowaną. W latach 80-tych XX w. pałac został wyremontowany, w holu wejściowym zrekonstruowano kominek, stiuki i malowidła ścienne. Później obiekt uległ częściowem spaleniu i był ponownie odbudowywany. Użytkownikami byli ojcowie franciszkanie, którzy prowadzili tu szkołę i działania proekologiczne. Obecnie pałac jest wystawiony na sprzedaż.

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Motarzynie

Po II wojnie światowej w pałacu umieszczono biura miejscowego PGR. W latach 70. pałacowe pokoje wyposażono w łóżka i utworzono w nim ośrodek wczasowy dla górników. Po 1992 roku pałac i część terenów wokół niego zakupił Jerzy Izdebski, ustecki radny miejski i kandydat na senatora. W 2010 roku dawny właściciel zmarł. W 2021 roku w pałacu doszło do pożaru. 

Przeczytaj całą historię tutaj - Pałac w Wytownie

Machowino (niem. Gross Machmin) po raz pierwszy wzmiankowane jest w dokumencie z 1364 roku. Stąd wywodzi się zamożny patrycjuszowski ród von Wernitz, który nazywano von Schwaven „Szwaby", ponieważ pochodzili z południowych Niemiec. W 1485 roku książkę pomorski Bogusław X nadał Lorentzowi i Simonowi Schwaven Machowino oraz inne wsie.

Pałac znajdujący się w Machowinie powstał w połowie XIX wieku. Obecnie mieści się w nim Dom Opieki Społecznej.

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Machowinie

Pałac w Zaleskich pochodzi z XVIII wieku, zbudowany został jako budynek dwutraktowy, na planie prostokąta z portykiem od przodu. W XIX wieku dobudowano przybudówkę również na planie prostokąta. Została ona rozebrana w 1965 roku. Pałac postawiono z cegły na kamiennym fundamencie z dachem naczółkowym krytym dachówką zwaną karpiówką. Do pałacu od strony północnej przylegał park z interesującymi okazami drzew i krzewów. Obecnie jest własnością prywatną.

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Zaleskich

Pierwsze wzmianki o Smołdzinie (niem. Schmolsin) pochodzą z 1281 roku. W 1381 roku książę pomorski Bogusław IV przekazał wieś klasztorowi w Oliwie. W latach 1329-1341 Smołdzino należało do zakonu krzyżackiego. W latach 1514-1608 majątek należał do rodu von Tessen. Od 1622 roku ziemia smołdzińska była ponownie własnością Gryfitów. Ostatnia księżna z tego rodu, Anna de Croy, spędziła tu ostatnie lata swojego życia. Była ona fundatorką tutejszego kościoła. Po wygaśnięciu rodu Gryfitów Smołdzino przeszło w ręce Brandenburgii, a potem Prus.

Znajdujący się niegdyś w Smołdzinie pałac, został zbudowany na początku XIX wieku. Pierwotnie był siedzibą nadleśnictwa. Jego fundamenty pamiętały czasy Gryfitów. Mieszkała w nim księżna Anna de Croy. W czasach PRL-u w pałacu mieścił się ośrodek kolonijny jednej z śląskich kopalń. Po zamknięciu kopalni, pałac przeszedł na własność gminy, której nie było stać na jego utrzymanie. Przez wiele lat był wystawiony na sprzedaż. Nieremontowany, opuszczony, popadał w ruinę. Został wypisany z rejestru zabytków. W 2012 roku gmina podjęła decyzję o rozbiórce pałacu. Dziś nie ma po nim śladu.

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Smołdzinie

Skórowo (niem. Schurow) pojawia się po raz pierwszy w dokumentach w 1315 roku. Wówczas margrabia Waldemar von Brandenburg potwierdził nadanie wsi jako lenno Kazimierzowi Svenzo (Święcowi) oraz jego spadkobiercom. W okresie od 1274 do 1309 r. Święcowie posiadali co najmniej dziesięć wsi. W 1530 roku Skórowo było majątkiem lennym znanego pomorskiego rodu von Stojentin.

Po zakończeniu II wojny światowej, dwór był w użytkowaniu PGR-u Potęgowo. W 1993 roku został przejęty przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa Sekcja Terenowa w Słupsku. W latach 1994-1995 został sprzedany w ręce prywatne.

Czytaj więcej tutaj - Dwór w Skórowie

W latach 1531-1724 Karżnica była w posiadaniu rodu von Chorken. Dokumenty z lat 1575, 1601 i 1605 wymieniają ród von Tessen jako właścicieli. Po śmierci Schwantesa von Tessen majątek przeszedł na własność księżnej Erdmut i rodziny von Chorken. 

W latach 90-tych XX wieku pałac był własnością Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie należy do Agencji Nieruchomości Rolnych. W 2010 roku w pałacu został przeprowadzony remont.

Czytaj więcej tutaj - Pałac w Karżnicy

Grapice było w posiadaniu kilku znanych, zamożnych pomorskich rodów szlacheckich: von Rexin, von Zitzewitz, von Massow czy von Puttkamer. W1847 roku majątek odkupił Karl Wilhelm Wallenius. To on podjął się budowy nowego pałacu. Szwedzką historię tego miejsca próbują odtworzyć i pokreślać nowi właściciele pałacu. Chcą przywrócić temu miejscu dawną świetność, odtworzyć sad ze starymi odmianami drzew owocowych oraz promować zarówno Kaszuby i Pomorze jak i Szwecję i Finlandię. Chcą poprzez swoje działania integrować Pomorze z krajami Regionu Morza Bałtyckiego.

Czytaj więcej tutaj - Historia pałacu w Grapicach

Budowę okazałego pałacu rozpoczęto w 1818 roku. Został on wzniesiony w miejsce wcześniejszego, który mógł pochodzić z XVIII w. Po dawnym pałacu pozostały jedynie fundamenty oraz południowe skrzydło w wieży. Obiekt z XIX w. świadczy o ambicjach dawnych właścicieli - Puttkamerów, którzy chcieli wznieść prawdziwie wielkopańską rezydencję. Liczył on aż 50 pokoi, miał gęsto porozmieszczane herby na fasadzie, był okazały i wielki. Stylem nawiązuje do późnobarokowych rezydencji powstających w owym czasie w Prusach i Wielkopolsce.

Przeczytaj całą historię pałacu w Grąbkowicach

Według legend przed wybudowaniem dworku, nad brzegiem rzeki Słupi stał zamek. Mieszkał w nim szlachcic, twardy i okrutny. Chłopi pracujący u niego mieli ciężkie życie. Pewnego razu spotkał w lesie pewnego chłopa, który niósł upolowaną sarnę. Zezłościł się na niego, że polował w jego lasach oraz zawłaszczył sobie jego zwierzynę i kazał go powiesić. Gdy wrócił do zamku, przed budynkiem stała stara kobieta, prosząc go o jałmużnę. Dziedzic nic jej nie dał oraz wyzywał ją od wiedźm. Wówczas ona nagle urosła i wyciągając ku niemu rękę zawołała, że ma serce z kamienia. Więc on i wszystko co posiada zostaną zaczarowane na dnie rzeki Słupi. Po tych słowach wszystko zniknęło. Po wielu latach jeden z flisaków zatrzymał swoją tratwę akurat w miejscu, gdzie znajdował się zatopiony zamek. Dostrzegł pod wodą jego bramy. Gdy zawołał towarzysza, by mu pokazać znalezisko - budynek zniknął jeszcze głębiej pod wodą. Innym razem pewien młody wędrowiec spotkał pannę ubraną na biało. Podszedł do niej, a ona dała mu monetę i poprosiła o kupno butów, zastrzegła jednak sobie, że chłopak ma się nie targować. Następnego dnia mężczyzna kupił buty, zapomniał jednak o warunku i stargował się o jednego talara. Po wypełnieniu misji dał kobiecie obuwie i resztę. Kobieta zaczęła zawodzić, że gdyby spełnił jej warunek, uwolniłby zamek od klątwy. A teraz musi czekać kolejne sto lat na następną szansę. Na miejscu zamku wybudowano ówczesny dwór.

Historia dworu w Krępie Słupskiej