Odkrywanie tajemnic Poraju.
Kim był Conrad von Wangenheim?

Początki pomorskiego odgałęzienia rodu von Wangenheim zaczynają się od Karoliny von Wangenheim (Friederike Luise Catharina Caroline) z domu von Doeberitz. Po swoich bogatych rodzicach (generał Johann Heinrich Albrecht von Doeberitz i hrabina Caroline Schmettau) odziedziczyła wielką posiadłość ziemską, która obejmowała znaczną część dzisiejszego Poligonu Drawskiego - od Poźrzadła Małego (Klein Spiegel) poprzez Pełknicę (Rahnwerder) aż do Nowego Łowicza (Neu Lobitz). Mając 22 lata, Karolina von Wangenheim, poślubiła Friedricha Augusta von Wangenheim - pochodzącego z Turyngii kapitana królewskiego regimentu, stacjonującego w Poczdamie. To właśnie dowodząc tym oddziałem, miał zginąć ledwie 13 lat po ślubie. Po śmierci męża Augusta na polu walki, Karolina wraz z dziećmi wyprowadziła się z Poczdamu do swoich dóbr pod Kalisz Pomorski.

Jednym z synów Karoliny był Karol (Carl) von Wangenheim. Poślubił on pobożną córkę pastora Augustę Henriettę Lobedan, z którą mieli tuzin dzieci. Jednym z nich był nasz założyciel Instytutu w Poraju - Ulrich Conrad von Wangenheim.

Ulrich Conrad von Wangenheim w wieku 24 lat odziedziczył majątki Poźrzadło Dwór i folwark Pełknicę. Uczynił z nich wzorcowe majątki, do których kierowano wycieczki rolników i stażystów ziemskich.

Mając 26 lat ożenił się z Hedwigą (Jadwigą) Ehrentraut von Klitzing z Suchowa (niem. Zuchow). Wzięli oni ślub dokładnie 28 września 1875 r. w Suchowie. Z tej okazji bawiono się w tutejszym pałacu przez kilka dni. Wraz z swoją żoną zamieszkał w swoim majątku (dworze) w miejscowości Poźrzadła (niem. Klein Spiegel). Rodzina von Wangenheim uzyskała nawet tytuł barona (Freiherr). Conrad gospodarował na ponad dwóch tysiącach hektarów osiągając duże sukcesy rolnicze. W swoim majątku wybudował gorzelnię oraz na szeroką skalę rozwinął hodowlę owiec. Założył również potężny tartak, do którego doprowadzona była prywatna odnoga Szadzkiej Kolei Wąskotorowej.

Conrad był jednym z założycieli Ligi Agrarnej w Niemczech w 1893 r. W jej pierwszym zjeździe w Berlinie uczestniczyło aż 15 tys. rolników. W latach 1893-1920 był jej przewodniczącym.

To on był odpowiedzialny za meliorację torfowisk, które zamieniał w łąki. Od 1913 roku, aż do śmierci 10 czerwca 1926 roku piastował funkcję prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej w Szczecinie. Był wielokrotnie wybierany na posła do niemieckiego parlamentu. Kandydował też na funkcję ministra rolnictwa w okresie puczu Kappa. Jego misją była walka o polepszenie doli rolników przez obniżenie podatków dla gospodarujących na niskiej klasy i bardzo ubogich glebach obecnego poligonu.

Gospodarowanie na tych terenach uważał za ciężkie. Nazywał to wręcz walką o egzystencję. Ponoć wielokrotnie myślał o przeprowadzeniu się w inny region. Cieszył się jednak wielkim autorytetem i szacunkiem rolników, stał się dla nich wzorem gospodarowania na słabych glebach oraz pionierem rekultywacji mokradeł Małej i Dużej Pełknicy. Jego prawie 400 hektarowy majątek zajmowały torfowiska. W swojej książce pt. „30 lat pracy na piasku i torfowisku” spisał efekty walki z naturą i administracją państwową.

Podobno to baronowa Jadwiga stała za sukcesem swojego męża. Była nie tylko matką sześciorga dzieci, ale również zarządzała całym ich majątkiem. Konrad często przebywał w Berlinie więc na gospodarowanie majątkiem nie miał zbyt wiele czasu. Sam napisał o swojej przedwcześnie zmarłej żonie, w swoim pamiętniku, że była: „wiernym towarzyszem pracy i walki". Z pewnością w zarządzaniu majątkiem Jadwidze pomagał jej ojciec, którego posiadłość była położona po sąsiedzku.

Conrad zmarł 10 czerwca 1926 r. w swoim majątku w Poźrzadle Dwór w wyniku wypadku, gdy spłoszone konie przewróciły jego bryczkę. Został pochowany w rodzinnym gorobowcu w Klein Spiegel, gdzie 7 lat wcześniej spoczęła jego żona, Jadwiga. Do dziś można odnaleźć na terenach dawnej wsi Poźrzadło fragmenty ich nagrobków.

Legenda głosi, iż Poraj miał niegdyś prywatnego właściciela. Jego żona utopiła się w pobliskiej rzece Łebie. Jej zjawa pojawia się i straszy nieuczciwych gości obecnego pensjonatu "Pałac Poraj".

Można tylko przypuszczać, iż za prywatnego właściciela mógł uchodzić baron Conrad von Wangenheim, a zjawą jest jego przedwcześnie zmarła żona - Jadwiga. 

Część szlachty pruskiej prowincji Pomorza poprała rolnicze stowarzyszenia gospodyń domowych. Był to nowy typ organizacji kobiecych, który propagował umiarkowaną wersję emancypacji kobiet na obszarach wiejskich i został zapoczątkowany w Prusach Wschodnich w latach 90-tych XIX w. przez Elisabeth Boehm. W pruskiej prowincji Pomorze stowarzyszenia zaczęły się zawiązywać od 1912 r. dzięki poparciu części wpływowych szlacheckich konserwatystów i agrariuszy na czele z baronem Conradem von Wangenheim. Za pośrednictwem rolniczych stowarzyszeń gospodyń domowych chcieli umocnić wpływy szlachty na obszarach wiejskich oraz odnowić dawne patriarchalne hierarchie. Na czele organizacji miały stać szlachcianki, propagujące postęp naukowo-techniczny w wiejskim gospodarstwie domowym. W ten sposób szlachta chciała włączyć kobiety w program poprawy warunków życia na wsi. Zgodzili się tym samym na poszerzenie zakresu ich samodzielności, jednak było to jedynie umiarkowane wspieranie emancypacji kobiet. Główną ideą było wykorzystanie stowarzyszeń do umocnienia wpływów szlachty na wsi i zahamowania migracji ludności do miast. Wyludnienie wsi do końca XIX w. było ogromnym problemem we wschodnich prowincjach państwa pruskiego, ponieważ brakowało rąk do pracy w majątkach ziemskich.

Na początku 1914 r. ministerstwo rolnictwa poparło koncepcję współpracy między stowarzyszeniami gospodyń wiejskich a izbami rolniczymi w pruskiej prowincji Pomorza.