Pałac Brzeziny

Wieś Brzeziny (niem. Berkenbrügge) lokowana była już w XIII w., ma więc metrykę średniowieczną. Jednak wkrótce po lokacji opustoszała. Ponownie została zasiedlona w XVI w. (lata 1551-65) przez Rüdigera von Wedla z Drawna. W 1569 r. Wedlowie założyli folwark z hodowlą owiec, który przekształcił się w majątek ziemski.

Od 1765 r. Brzeziny miały status majątku rezydencjalnego.

Pałac w Brzezinach wybudował w II poł. XVIII w. ród von Natzmer. Inne źródła podają, iż budowę pałacu należy wiązać z rodziną von Wedel, to oni w 1765 r. mieli nadać majątkowi status rezydencjalnego, właśnie poprzez budowę pałacu. Przypuszczalnie majątek z pałacem stanowił wiano Luise Wilhelminy von Wedel i pod koniec XVIII w. w wyniku koligacji rodzinnych został przejęty przez rodzinę von Brandt. Nowi właściciele założyli przy pałacu park krajobrazowy.

W 1896 r. pałac nabył od Heinricha Fritz radca stanu Maximilian von Voß (Woss). Po 20 latach został sprzedany rodzinie von Cramm przez wdowę Klarę von Voß z domu Röchling. Jako właścicieli majątku od początku XIX wieku do lat 30 XX w. wymienia się rody: von Brandt, von Bonin, Bethe, von Ratzner, von Marwitz, Solociński, Ackermann, Rau, Sponholz, Sieghein, Damcke)

Przed 1939 r. i w czasie trwania wojny pałac był siedzibą RAD-Lager, czyli Reichsarbeitsdienstlager – Służba Pracy Rzeszy. Po rodzie von Voß pozostał umieszczony na pałacu wizerunek herbu rodowego, chorągiewka na wieży oraz mały cmentarzyk.

Jest to budynek barokowy, częściowo przekształcony, murowany, założony na planie wydłużonego prostokąta, z ryzalitem od północy i przeszkloną werandą od wschodu, piętrowy z użytkowym strychem w dwuspadowym, łamanym dachu z lukarnami. Wejście główne akcentuje, przesunięta z osi w lewo, czterokondygnacyjna wieża frontowa z baniastym hełmem, natomiast część prawą elewacji dzielą dwa pseudoryzality z wolutowymi wystawkami zwieńczone trójkątnymi szczytami, ograniczone narożnymi pilastrami, podobnie jak narożniki wieży. Wnętrze ma układ dwutraktowy, ze środkowym korytarzem komunikacyjnym i obszernym hallem z dwubiegową klatką schodową na osi wieży. Pomieszczenia, z wtórnymi ściankami działowymi, nakrywają płaskie stropy. W otoczeniu pałacu zachowały się fragmenty parku krajobrazowego.

Pałac przebudowano w części zachodniej w XIX w. Po 1945 r. stacjonowała w nim jednostka wojskowa, a ponieważ nie był remontowany to uległ zniszczeniu. W 1960 r. został przejęty przez ówczesny Wydział Zatrudnienia i Spraw Socjalnych Powiatowej Rady Narodowej w Choszcznie. W 1964 r. został wyremontowany i zaadaptowany na dom pomocy społecznej. W latach 1994-95 pałac przeszedł remont. Pałac zyskał nową elewację (kolorystykę), nastąpiła wymiana pokrycia dachowego oraz części stolarki okiennej i drzwiowej. W 1996 r. wymieniono centralne ogrzewanie. W 1999 r. wnętrza zyskały nowy podział, w tym na poddaszu oraz posadzki i panele ścienne.

• Alicja Łukasik, Andrzej Szutowicz, Przewodnik po Drawnie i okolicach, 2019
• Józef Pilch, Stanisław Kowalski, Leksykon zabytków architektury Pomorza Zachdoniego i ziemi
  lubuskiej, Warszawa 2012
• Waldemar Witek, Karta Biała, 2000 r., www.zabytek.pl

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Jerzy Dubiel, www.zamkilubuskie.pl (udostępniono za zgodą autora)
• Beata Zbonikowska, www.westernpomerania.com.pl (udostępniono za zgodą autora)