Twój koszyk jest pusty

Dwór w Łękach Szlacheckich

  • dwór w Łękach Szlacheckich

    Autor: Aleksandra Szafrańska-Dolewska, 2018 r.

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo łódzkie, powiat piotrkowski, gmina Łęki Szlacheckie

Rodzaj obiektu:
Dwór
Zastosowanie:
mieszkania
Stan zachowania:
Niszczejący
Zespół:
dworsko-parkowy
Skład zespołu:
dwór, park
Numer rejestru zabytków:
309 (park)
Data wpisu:
31 Sie, 1983

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

Zapoznaj się z historią dworu w Łękach Szlacheckich

Przeczytaj więcej informacji o dworze w Łękach Szlacheckich. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Właściciele i majątek

Najstarsza wzmianka o Łękach Szlacheckich pochodzi z 1312 roku – wtedy to wieś dostarczyła 33 konie bojowe dla króla Władysława Łokietka. W XVI wieku znacznie wzrosło znaczenie wsi, ponieważ obok hodowli koni niektórzy mieszkańcy wykonywali zawody rzemieślnicze – było tu wielu kowali, kołodziejów i siodlarzy. W tym okresie wysłano dużo koni poprzez Wieluń do Niemiec i Czech. Po 1684 roku dostarczano także konie dla utworzonej w Piotrkowie Trybunalskim stacji pocztowej. W kronikach można znaleźć informację, że w czasie wojen szwedzkich w Łękach uformowany został znaczny oddział kawalerii, który wziął udział w walkach pod dowództwem Stefana Czarnieckiego.

Do XIX wieku dobra Łęki Szlacheckie, w skład których wchodziły folwarki Łęki i Ignaców, a także Łęki Szlacheckie, Ignaców, Felicyanów i Anielów – stanowiły podobnie jak Ręczno własność opactwa Norbertynów w Witowie.

Na początku XIX wieku majątek zakupił Julian Malczewski. Zajmował on wówczas powierzchnię 650 mórg. Malczewski urodził się około 1752 roku. Był trzykrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa z nieznaną z nazwiska kobietą zostały mu dwie córki – Anna i Nepomucena. Drugą żoną Juliana była Barbara Kołek, która urodziła mu syna Franciszka Salezego. Trzecią jego żoną została urodzona w 1765 roku w Mierzynie Ewa Anna Zuzanna Święcicka, córka Macieja i Anny Zaremby herbu własnego. Małżonkowie doczekali się trójki dzieci – Ignacego Antoniego (ur. w 1791 roku), Konstancji (ur. w 1796 roku) i Kajetana Antoniego (ur. w 1803 roku).

W 1816 roku Malczewski sprzedał majątek w Łękach Szlacheckich Antoniemu Kulikowskiemu herbu Drogomir. Żoną Antoniego była Julianna Browarska, która urodziła mu siedmioro dzieci – Mariannę Honoratę (ur. w 1793 roku), Rozalię (ur. w 1796 roku), Walentego (ur. w 1800 roku), Zofię (ur. w 1800 roku), Onufrego Erazma (ur. w 1800 roku), Lwa Jana (ur. w 1808 roku) i Juliannę Scholastykę (ur. w 1815 roku).
Po śmierci Antoniego majątek drogą spadku przeszedł w ręce jego syna, Onufrego Kulikowskiego. Onufry z pierwszego związku miał syna Antoniego (ur. w 1840 roku). Druga żona, Aniela Kmita, córka Wojciecha i Salomei Błeszyńskiej, urodziła mu dwie córki – Felicję Salomeę (ur. w 1840 roku) i Matyldę Salomeę (ur. w 1842 roku). Aniela zmarła 6 kwietnia 1847 roku, zaś Onufry w 1863 roku.
17 stycznia 1857 roku w Bęczkowicach Felicja wzięła ślub z Kajetanem Podczaskim herbu Rola, synem Jana i Anastazji Wasilkowskiej. Tym samym majątek w Łękach Szlacheckich w wianie przeszedł w posiadanie rodziny Podczaskich. Felicja urodziła jednego syna – Jana Dionizego (ur. w 1860 roku).

W czasie Powstania Styczniowego majątek w Łękach należał już do Zygmunta Seweryna Węglańskiego herbu Szreniawa. Urodził się on 16 stycznia 1839 roku w Gospodarzu jako syn Andrzeja Jana i Pelagii Wolskiej. Jego pierwszą żoną była Kazimiera Kieseczyńska, którą urodziła mu syna – Andrzeja Kazimierza (ur. w 1862 roku). W 1867 roku Zygmunt poślubił w warszawskiej parafii św. Krzyża Jadwigę Julię Wasiłkowską herbu Ślepowron, urodzoną w 1848 roku w Suwałkach córkę Józefa Ludwika i Scholastyki Turskiej herbu Dołęga. Rodzoną siostrą Jadwigi była Maria Konopnicka. Małżonkom urodziło się troje dzieci – Kazimierz Walenty (ur. w 1868 roku), Bronisława Józefa (ur. w 1870 roku) i Jan Zygmunt (ur. w 1870 roku). Zygmunt w obawie przed carskimi represjami popowstaniowymi wyemigrował na zachód. Uciekając podpalił dwór w Łękach, który udało się uratować przed doszczętnym zniszczeniem. We dworze pozostała Jadwiga, która mieszkała tam aż do śmierci – zmarła 26 marca 1878 roku w wieku niespełna 30 lat. Pochowano ją na cmentarzu w pobliskim Ręcznie. Stroskany ojciec Józef Wasiłowski przyjechał wtedy do Łęk, aby zająć się osieroconymi dziećmi Jadwigi i Zygmunta. Coraz bardziej podupadał jednak na zdrowiu. W tym samym roku co Jadwiga, we dworze zmarł i on - były radca prokuratorii w Królestwie Polskim, ostatnio emeryt, kawaler orderów, przeżywszy lat 65. Został pochowany obok swojej córki.

Po upadku Powstania Styczniowego majątek stał się własnością rządu rosyjskiego. Posiadłość od rządu odkupił w 1872 roku Stanisław Jaszowski, syn Henryka i Emilii Rozen. W latach 1900-1915 w Łękach Szlacheckich działał sąd, w którym urząd sędziowski pełnił właśnie Jaszewski. On także otworzył we wsi czteroklasową szkołę. Był kilkukrotnie nominowany przez Komitet Towarzystwa Kredytowego na delegata taksowego w guberni piotrkowskiej. W 1878 roku Stanisław ożenił się w Rozprzy z Kazimierą Teklą Marią Suchecką, córką Jana Józefa i Heleny Zofii Świniarskiej. Ze względu na charakter swojej pracy, Stanisław mało bywał w majątku, co doprowadziło do zadłużenia go i wystawiania na licytacje.

W 1884 roku dobra Łęki Szlacheckie zajmowały 838 mórg, zaś w samym folwarku Łęki grunty orne zajmowały 320 mórg, łąki – 44 morgi, lasy – 267 mórg, place i nieużytki – 18 mórg. Znajdowały się w nim 3 budynki murowane i 8 drewnianych.
Po Stanisławie majątek przejął jego syn Mieczysław, który gospodarował w nim w latach 1906-1914.

W 1914 roku majątek został wystawiony na licytację, na której kupił go Żyd Nuchim/Natan Szpilvogel/Szpilfogel, u którego Jaszowski zadłużył się najbardziej. Szpilfogel spłacił wszystkich dłużników i wykupił na własność cały majątek. W 1922 roku Łęki przejął jego syn Jakub Zamir Szpilfogel.
Urodził się on 5 kwietnia 1893 roku w Woli Krzysztoporskiej. W 1920 roku zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego – walczył pod Grodnem i Warszawą. Do 1939 roku pełnił funkcję prezesa Związku Żydów Uczestników Walk o Niepodległość Polski w Piotrkowie Trybunalskim. Żoną Jakuba była Johanna Weinzieher, urodzona w 1903 roku w Piotrkowie Trybunalskim córka Leona i Mary-Many Duby. Małżeństwu urodziło się dwoje dzieci – Ludwika (ur. w 1928 roku) i Josef (ur. w 1936 roku).
Jakub i jego żona byli ludźmi wykształconymi, na czym Łęki bardzo zyskały. Nowi właściciele zaczęli rozwijać w majątku kulturę i oświatę. Jakub z wykształcenia był inżynierem rolnictwa. Założył w majątku sad i ogród z licznymi gatunkami krzewów ozdobnych. Nakłaniał chłopów, żeby każdy z nich dla swojego dziecka zasadził drzewko owocowe i aby każdy dbał o wygląd swojego gospodarstwa. Cenił porządek i dążył do tego, żeby cała wieś wyglądała ładnie.
Johanna była lekarzem medycyny, dlatego zajmowała się propagowaniem oświaty medycznej - uczyła ziołolecznictwa, organizowała spotkania dla młodych matek, na których udzielała im porad z zakresu pielęgnowania i opieki nad dziećmi.
Dzięki Szpilfoglom zmodernizowana została też piaszczysta i trudno przejezdna droga do Gorzkowic, na której grzęzły żelazne wozy przewożące owoce i warzywa na targ. Jakub pokrył wszystkie koszty ubicia drogi, przy którym pomagali mieszkańcy wsi. Kiedy w 1928 roku zawalił się budynek gminy w Ręcznie, Jakub przeniósł gminę do Łęk Szlacheckich. Zakupił plac i pokrył koszty budowy drewnianego budynku, w którym to od 1930 roku mieścił się Urząd Gminy oraz czteroklasowa szkoła.

Po wybuchu II wojny światowej majątek przeszedł w zarząd Niemców. Johanna wraz z dziećmi zginęła w 1942 roku w obozie zagłady w Sobiborze. Jakub przeżył wojnę i wyjechał do Izraela. Jego kolejną żoną została Aliza Fridka Fanny Zamir. Zmarł w 1989 roku.

W 1946 roku majątek w Łękach przeszedł na własność Skarbu Państwa i został rozparcelowany. We dworze ulokowano Urząd Gminy, posterunek milicji, pocztę, przedszkole. Obecnie znajdują się w nim mieszkania komunalne.

Zespół architektoniczno-parkowy

Dwór w Łękach Szlacheckich wybudowano w II połowie XIX wieku. Jest to budynek parterowy, murowany, otynkowany, na planie wydłużonego prostokąta. Posiada niesymetrycznie ulokowany piętrowy, trzyosiowy ryzalit z wejściem głównym, na którym znajdują się cztery kolumny podtrzymujące balkon. Całość nakrywa dwuspadowy dach. Dwór otaczają resztki parku. W skład zespołu wchodzi również budynek dawnej karczmy.

Źródła wiedzy
  • Boniecki A., Herbarz polski, Tom XIII, Warszawa 1909.Dziennik Łódzki. 1884.
  • Dziennik Narodowy. 1939.
  • Dziennik Piotrkowski. 1939.
  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V, Warszawa 1884.
  • Kurjer Warszawski. 1878.
  • Tydzień. 1884, 1886, 1894, 1895, 1896, 1899.
  •  Warzocha D., Rudnicki R., Obóz narodowy w Piotrkowie Trybunalskim w latach 1919–1939, Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, tom 13 (2012).
  •  Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych woj. łódzkiego (stan na 31 grudnia 2017 r.)
  • www.geneteka.genealodzy.pl
  • www.lekiszlacheckie.pl
  • www.sejm-wielki.pl
  • www.ziemianie.pamiec.pl 

Opracowała: Aleksandra Szafrańska-Dolewska, zdjęcia: wizytacja terenowa: 17-04-2018 r.

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.