Twój koszyk jest pusty

Dwór w Prądzewie

  • dwór w Prądzewie

    autor: Aleksandra Szafrańska-Dolewska, 2018 r.

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo łódzkie, powiat łęczycki, gmina Łęczyca

Rodzaj obiektu:
Dwór
Zastosowanie:
własność prywatna
Stan zachowania:
Odrestaurowany
Zespół:
dworsko-parkowy
Skład zespołu:
dwór, park
Numer rejestru zabytków:
A/5 (dwór), 564 (park)
Data wpisu:
14 Cze, 2002

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

Zapoznaj się z historią dworu w Prądzewie

Przeczytaj więcej informacji o dworze w Prądzewie. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Właściciele i majątek

Pierwsza wzmianka o Prądzewie pochodzi z 1370 roku. W średniowieczu był on wsią szlachecką, a w XV i XVI wieku został podzielony na kilka działów majątkowych. Należał do parafii Topola Królewska. W 1576 roku Prądzew miał kilku właścicieli – Baltazara Puczka, do którego należały 2 łany i 4 osady, Dorotę Wiesiołowską, wdowę po Albercie, która miała 2 łany, 1 zagrodę, karczmę i 3 osady, Stanisława i Marcina Gawrońskich – mieli oni 1½ łana, jedną pustą zagrodę i 4 osady, Jadwigę Żernikowską, wdowę po Mikołaju Gajewskim z 3 łanami i 3 osadami oraz Alberta Goliszewskiego, którego część była pusta i nieobsiana. Wspomniany jest również Wojciech Goliszewski, który poza Prądzewem posiadał część Osin w rawskiem oraz Kwielinek i Rybitwy w łęczyckim.

W pierwszej połowie XIX wieku majątek w Prądzewie należał do Franciszka Dionizego Dąbrowskiego herbu Ogończyk. Urodził się on w 1792 roku w Chrząstowie. Był synem Onufrego - sędziego kapturowego województwa łęczyckiego, deputata na trybunał koronny, podstolego orłowskiego, podstolego brzezińskiego, podczaszego łęczyckiego, stolnika inowłodzkiego, chorążego orłowskiego, i Teodozji z Wilkanowskich. Około 1815 roku ożenił się z Elżbietą Lubowiecką herbu Kuszaba, córką Macieja. Małżeństwo miało przynajmniej siedmioro dzieci – Feliksa Klemensa (ur. w 1817 roku), Teodorę (ur. w 1819 roku), Zuzannę (ur. w 1821 roku), Franciszkę (ur. w 1823 roku), Wiktorię Anastazję (ur. w 1825 roku), Benignę Mariannę Zuzannę (ur. w 1826 roku) i Annę Magdalenę (ur. w 1830 roku). Poza Prądzewem, Franciszek posiadał także majątek Powodów.

Franciszek zmarł 22 września 1856 roku. O tym jak poważanym człowiekiem był, świadczyć może wspomnienie pośmiertne w Kurjerze Warszawskim:

Starożytna familja, mianowicie w ziemi niegdyś Łęczyckiej, w dniu 22 Września r.b., przez skon ś.p. Franciszka Dąbrowskiego, niepowetowaną biegiem czasu, poniosła stratę. Mąż ten idąc torem przodków swoich, po ukończeniu szkół Gimnazjalnych, zaraz obrał sobie szlachetną broń artylerji konnej, i w r. 1809 już mężnie walczył z nieprzyjacielem kraju, a w następstwie postępując coraz dalej honorowo, odbył wszystkie kampanje, któremi epoka czasu odznaczała się; w oblężeniu Gdańska już był Komendantem baterji. Gdy z rozrządzenia Najwyższego, wiekopomnej i błogosławionej pamięci Cesarz Alexander i Król Polski długiem nieszczęściem skołataną Europę udarował upragnionym pokojem, wrócił do zagrody naddziadów swoich, a i tu zdolności Jego oceniono, jakoś po zaślubieniu zacnej tak z urodzenia jako i przymiotów duszy i serca ś.p. Elżbiety z Lubowiedzkich, wyborem wszystkich Obywateli zaraz powołany na Sędziego Pokoju, na Radcę Obywatelskiego, Marszałka Zgierskiego i Posła Łęczyckiego; wszystkie te zaszczytne godności w niezłomnym odmianą czasu charakterze i nieskażoną prawością, własnym kosztem sprawował. Na wszystko oględny, dla każdego przystępny, miły, gościnny, trafny we wszystkiem, uprzejmym taktem wszystkich sobie zobowiązał, a ugruntowany w prawdziwej Wierze Świętej Rzymsko-Katolickiej, tknięty słabością, obliczył się po Chrześcijańsku, i dostrzegł, że się zbliża ostatni kres życia śmiertelnego. Wzmocniony duchowo ŚŚ. Sakramentami, mimo perswazji kochających i przywiązanych Dzieci, sam zachęcał ich do modlitwy, a błogosławiąc po raz ostatni łącznie z Wnukami, wśród wzorcowej rezygnacji, oddał ducha Bogu. (…)

Majątek po ojcu przejęła Zuzanna. Wyszła ona w 1847 roku w Skempem za Lucjusza Brutusa Karwosieckiego herbu Lubicz, urodzonego w 1823 roku w Rzeszotarach syna Tomasza Mateusza Wincentego i Agnieszki Boruckiej. Miała z nim czworo dzieci – Marię Feliksę, Helenę, Felicję i Bronisława (ur. w 1852 roku). Prądzew w czasie, kiedy posiadała go Zuzanna był już znacznie zadłużony. Zadłużenie z czasem rosło i majątek był wystawiany przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie na kolejne licytacje. W 1880 roku cena wywoławcza wynosiła 28.100 rs. Zuzanna zmarła w Łodzi w 1906 roku.

W 1881 roku majątek w Prądzewie, wówczas jeden z większych w łęczyckiem, został sprzedany za znaczną sumę - 4100 rs. za włókę. Nabywcą był prawdopodobnie Feliks Junosza-Stępowski, który jako dziedzic pojawia sięw 1882 roku. Urodził się on 28 stycznia 1820 roku w majątku Glinnik jako syn Karola Stępowskiego i Tekli Stawiskiej. W 1865 roku wziął w Brwinowie ślub z Barbarą Uzdowską, córką Józefa Jana i Eleonory Rozalii Parol. Dwa lata później urodziła im się córka Bronisława. We wspomnianym 1882 roku odbyły się wybory do sądów gminnych w powiecie łęczyckim, w których to Feliks startował na ławnika z gminy Topola.

Barbara zmarła 23 grudnia 1877 roku w wieku 36 lat w Brwinowie, zaś Feliks 20 października 1891 roku w Jaktorowie. Oboje zostali pochowani w grobowcu na cmentarzu parafialnym w Brwiniowie.

W 1891 roku jako właściciel Prądzewa wspomniany jest Józef Rajkowski, zmarły w tym roku w Warszawie. Zapadł on w pamięć dzięki oryginalnemu pomysłowi:

Zmarły w Warszawie Józef Rajkowski, b. właściciel dóbr Prądzew i Ryciany, uczynił oryginalny zapis. Oto przeznaczył rs. 1,000 do równego podziału bez różnicy płci dla tych, którzy w dniu 31 Grudnia r. 1900 ukończą sto lat wieku, czyli urodzonych w tymże dniu roku 1890. Rajkowski nadmienia, że chce obdarować ludzi żyjących w trzech stuleciach, bo urodzonych na schyłku XVIII w. i znajdujących się jeszcze przy życiu na początku XX. W każdym więc razie więcej nad 10 nie może być obdarowanych. Pierwszeństwo mają stali mieszkańcy Warszawy, oraz gub. kaliskiej i piotrkowskiej. Procent od sumy rs 10,000 ma się do realizacyi zapisu kapitalizować. Testator wyznaczył aż 8 egzekutorów.

Nie wiadomo jednak w jakich latach ów Rajkowski posiadał majątek.

W 1906 roku przez powiat łęczycki, tak jak i przez resztę kraju, przeszła fala strajków rolnych, która ogarnęła liczne majątki, w tym Prądzew. Agitatorowie byli to młodzi ludzie, uzbrojeni w rewolwery, którzy obchodzili gromadkami folwarki, zbierali służbę i namawiali ją, aby nie brali się do roboty, dopóki obywatele nie zaspokoją jej żądań, zawartych w drukowanych proklamacjach.

W 1910 roku w majątku ukazała się śród bydła choroba pyska i racic.

Kolejnym właścicielem Prądzewa występującym w źródłach był Jan (Janusz) Junosza-Stępowski. Jan udzielał się społecznie. Razem z Witoldem Boguckim, właścicielem pobliskiego majątku Gawrony, ufundował Dom Ludowy w Topoli Królewskiej, dom prezesury straży pożarnej w gminie Topola i subsydiował kształcenie synów niezamożnych sąsiadów-gospodarzy.

We wrześniu 1913 roku o godz. 6 rano podczas burzy, jaka szalała nad okolicą, w majątku Prądzewie, w pow. łęczyckim, własności p. Stępowskiego, piorun uderzył w stojącą na polu stertę pszenicy, która spłonęła doszczętnie. (…) Wartość stert, które były ubezpieczone, wynosiła z góra 5,000 rb.

W 1930 roku majątek w Prądzewie miał 326 hektarów. W tym roku w województwie łódzkim panowała pryszczyca, która nie ominęła zwierzyny w majątku. W 1935 roku bydło i dziczyznę z majątku dopadła kolejna zaraza.

Na cmentarzu parafialnym w Topoli Królewskiej znajduje się grób z czerwonego granitu, w którym spoczywają Junosza-Stępowscy.

Wzmiankowanym w źródłach właścicielem Prądzewa po Stępowskich był Tomasz Glinka.

22 lipca 1938 roku na torze kolejowym pod Piaskami zdarzył się (…) wypadek, który cudem tylko nie pociągnął za sobą ofiary w ludziach. Właściciel majątku Prądzew, w powiecie łęczyckim, Tomasz Glinka, udał się wraz ze znajomym samochodem do Łęczycy. Glinka prowadził sam wóz. Jechał bardzo szybko i nie zauważył toru kolejowego, przecinającego szosę. Gdy samochód był już na torze, nadjechał od strony Piasków pociąg osobowy. Glinka dodał gazu, chcąc uniknąć niebezpieczeństwa, ale na próżno – pociąg uderzył z całej siły w tył samochodu. Samochód został rozbity całkowicie. Siłą uderzenia Glinka i jego towarzysz wyrzuceni zostali z auta i padli na kupę piasku, wychodząc, cudem niemal, bez szwanku z katastrofy.

21 marca 1945 roku majątek o powierzchni 55 ha rozparcelowano. Obecnie dwór jest własnością prywatną. Do niedawna funkcjonowała przy nim stadnina.

Zespół architektoniczno-parkowy

Dwór w Prądzewie wybudowano na początku XX wieku. Jest to budynek parterowy, na kamiennej podmurówce, dziewięcioosiowy. Nakryty jest wysokim, dwuspadowym dachem z gontu, w którym mieszczą się dwie kondygnacje użytkowego poddasza. W dachu znajdują się tzw. wole oka, które doświetlają poddasze - od frontu są trzy, zaś od tyłu pięć. Od frontu znajduje się centralnie umieszczony ganek, oszklony z lewej i prawej strony. Zdobi go dekoracja snycerska, która biegnie pod kalenicą dachu. Przed dworem znajduje się podjazd, z centralnie umieszczoną fontanną. Budynek otacza park o powierzchni 1,7 ha. Obok parku znajduje się również niewielki staw. W latach 1999-2000 dwór przeszedł remont kapitalny z częściową rekonstrukcją.

Źródła wiedzy
  • Boniecki A., Herbarz polski, Tom 4, Warszawa 1901.
  • Borówka J., Niektóre aspekty reformy rolnej w powiecie łęczyckim, Notatki Płockie, 1997, 42/1-170.
  • Dziennik Warszawski. 1870, 1871, 1873, 1874, 1875.
  • Gazeta Handlowa: pismo poświęcone handlowi, przemysłowi fabrycznemu i rolniczemu. 1866.
  • Gazeta Rządowa Królestwa Polskiego. 1842, 1857.
  • Gazeta Warszawska. 1819, 1875, 1876, 1877, 1878, 1880, 1882.
  • Ilustrowana Republika. 1938.
  • Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1930.
  • Kurjer Warszawski. 1856, 1866, 1906.
  • Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1930, 1931, 1935, 1939.
  • Nowa Gazeta Łódzka. 1913.
  • Rozwój. 1910.
  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom IX, Warszawa 1988.
  • Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi, Tom 2, Warszawa 1827.
  • Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych woj. łódzkiego (stan na 31 grudnia 2017 r.)
  • www.geneteka.genealodzy.pl
  • www.sejm-wielki.pl
  • www.ziemianie.pamiec.pl
  • Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, część 7, Warszawa 2004.

Opracowała: Aleksandra Szafrańska-Dolewska, zdjęcia: wizytacja terenowa 03-02-2018 r.

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.