Dwór Wodzierady

Pierwsza wzmianka o wsi Wodzierady pochodzi z 1398 r.

W 1786 r. ówczesny właściciel majątku – Ksawery Błeszyński sprzedał Wodzierady za 45 tys. zł Pawłowi Dzierzbickiemu. Kolejnym właścicielem był Izydor Mniewski, wojskowy sieradzki. W 1811 r. dobra odkupuje za 50 tys. zł Teodor Mniewski h. Ogończyk. Po nim majątek odziedziczyła jego córka – Apolonia Mniewska h. Ogończyk (1790-1845), która wniosła majątek w posag, biorąc ślub w 1840 r. z Franciszkiem Bajerem (1785-1852). Z kolei córka Franciszka – Aleksandra Nepomucen Bajer (1822-1895) wniosła Wodzierady w posag poprzez ślub z Hipolitem Parczewskim h. Nałęcz (1819-1912).

W Dzienniku Urzędowym Województwa Kaliskiego z 1829 r. obwieszczono informację, iż po śmierci Teodora Mniewskiego otworzono postępowanie spadkowe. Na dobrach Wodzierady posiadał wierzytelność hipoteczną o wartości 30,100 zł. Pol. Dwa lata później w tym samym Dzienniku podano informację, iż po zgonie Pellagii z Badyńskich h. Jelita Mniewskiej, żonie wspomnianego wcześniej Teodora Mniewskiego 15 sierpnia 1830 r. również utworzono postępowanie spadkowe. Na dobrach Wodzierady posiadała ona 25 tys. zł. Własności. Jak pisałam wcześniej majątek po Teodorze odziedziczyła jego córka Apolonia Mniewska h. Ogończyk.

Dwór w Wodzieradach został wybudowany ok. 1825 r. przez dziadka Alfonsa Józefa Ignacego Parczewskiego. Urodził się on w majątku Wodzierady 15 listopada 1849 r. Był prawnikiem, działaczem społecznym i politycznym, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Majątek Wodzierady wniosła do swojego małżeństwa matka Alfonsa – Aleksandra Nepomucen Bajer. Jego ojcem był Hipolit Parczewski. Ród Parczewskich wywodzi się z starej szlacheckiej rodziny, która swoim rodowodem sięga XV wieku.

Aleksandra Parczewska prowadziła w Wodzieradach od 1861 r. szkołę elementarną. W tym samym czasie jej mąż zapisał się chlubnie w dziejach wsi, ponieważ zniósł pańszczyznę. W czasie powstania styczniowego Parczewscy pomagali powstańcom, za co Hipolit Parczewski był więziony. W dworze leczono powstańców rannych w bitwie pod Dobrą, stanowił on także bazę zaopatrzenia i schronienie dla licznych w pierwszej fazie powstania partii powstańczych działających w okolicach Łodzi. W 1864 r. szkołę zamknięto, a Aleksandra udała się do Czech. W tym czasie zapadła decyzja o sprzedaży majątku w Wodzieradach, o czym wiadomo z listu napisanego do Alfonsa przez jego matkę. Hipolit Parczewski został wypuszczony z więzienia jednak obarczono go wysoką grzywną, dlatego musiał wyzbyć się swojego majątku.

W 1868 r. wieś przeszła w ręce rodziny Kulczyckich, którzy gospodarowali tutaj do II wojny światowej. Ostatnimi właścicielami przed wojną byli Stefan (wymieniany jest on w dokumentach jako właściciel w 1928 r.) i Kazimierz Kulczyccy.

W 1900 r. w majątku Wodzierady zmarła Kassylda z Dunin-Borkowskich Kulczycka.

W 1903 r. jako właściciela Wodzierad wymienia się Romana Kulczyckiego, syna Aleksandra i wspomnianej wyżejj Kassyldy z Dunin-Borkowskich.

Po zakończeniu się II wojny światowej dwór przeszedł na własność Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. W dworze działała też szkoła, potem przedszkole oraz biblioteka. W 1973 r. w dworze mieścił się klub „Ruch”. W 1974 r. dwór znajdował się w opłakanym stanie.

W latach 1953-54 został wyremontowany z funduszu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Jednak liczni, następujący po sobie właściciele nie potrafili docenić tego miejsca i dwór nadal niszczał.

W 1982 r. (inne źródła wskazują na 1980 r.) dwór kupił od gminy prywatny właściciel – Witold Gerlicz ze Zgierza.

Dzięki staraniom Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi dwór może odzyskać dawną świetność. ŁWKZ w porozumieniu z obecnym właścicielem przeprowadził oględziny, na podstawie których właściciel rozpocznie remont obiektu. Na ten moment właściciel m.in. zabezpieczył budynek przed dostaniem się do niego osób trzecich oraz przeprowadził prace przy konstrukcji stropu.

Dwór w Wodzieradach zbudowany został z modrzewia, na planie prostokąta. Obecnie jest otynkowany. Od strony północnej przylega do niego potężny portyk murowany z 4 doryckimi kolumnami. We wnętrzu znajduje się 8 pokoi z sienią i salonem na osi. Na uwagę zwraca kryty gontem olbrzymi, łamany dach polski. Był on niegdyś bardzo typowy dla dworów, karczem, bożnic i ogólnie budynków. Typ tego dachu charakteryzuje się sztukowaniem krokwi, przez co powstaje wyskok w połowie wysokości dachu przy jednakowym pochyleniu dwóch jego płaszczyzn.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIII
• Dziennik Urzędowy Woiewództwa Kaliskiego. 1829, nr 33 + dod.
• Dziennik Urzędowy Woiewództwa Kaliskiego. 1831, nr 9 + dod.
• Kurjer Warszawski : dodatek poranny. R. 80, 1900, nr 23
  Gazeta Polska. R. 72, 1903, nr 50
• Ziemiaństwo rolnictwo samorządy województwa łódzkiego, 1928
• Kochański W., O dwór w Wodzieradach [w:] "Ziemia", nr 11-12/1947, s.242-43
• Dziennik Łódzki 1973 nr 202
• Agnieszka Ostapowicz, Gdy znikają zabytki . . . [w:] Dziennik Popularny, 1978
• Jeziorowski M., Wodzierady [w:] "Dziennik Łódzki" z 28 IX 1984 r
• Andrzej Ruszkowski, Dwór w Wodzieradach [w:] Spotkania z Zabytkami: informator popularnonaukowy R. 8, nr 4 (1984)
• Andrzej Olszewski, Karta Biała, 1985, www.zabytek.pl
• Ruszkowski A., "Sieradz i okolice", Sieradz 2000.
• Ewa Andrysiak, Alfons Józef Ignacy Parczewski (1849-1933) [w:] Biuletyn Szadkowski 6, 7-42, 2006.
• Elżbieta Halina Nejman, Szlachta Sieradzka XIX wieku.
• Herbarz, Zduńska Wola 2017 (wersja druga, poprawiona).
• http://www.sejm-wielki.pl/

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Udostępnione przez: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi, 2022
• Jan Michałowski, 1915, domena publiczna, Muzeum Narodowe w Warszawie