Pałac w Osiekach Lęborskich

Pierwsza wzmianka o Osiekach pochodzi z 25 marca 1284 r. Wymienia się wtedy w dokumencie kapitana von Osseck (Ossecken). Miejscowość należała w tamtym czasie do biskupa kujawskiego, a jej częścią był również folwark Osieczki, duży obszar lasu oraz prawo do wydobywania bursztynu. W 1566 r. (lub 1565 roku) biskup Wolski za zgodą kapituły katedralnej sprzedał posiadłość Osieki (wraz z Charbrowem i Łebieńcem) za kwotę 12 tysięcy talarów Ernstowi von Weiher.

Na pocżatku XVII wieku rodzina von Weiher miała spore długi wśród rodu von Krockow. Dlatego też syn Ernsta von Weiher - Demetrius von Weiher w 1604 roku sprzedał Osieki wraz z Białogórą i Charbrowem, Georgowi von Krockow z Roszczyc. Osieki pozostały w posiadaniu tego rodu przez około 200 lat. Po śmierci Georga 26 listopada 1642 r. majątki Osieki, Białogóra, połowa Schlochow, Ulinia, Kurowo i Ciekocino odziedziczył jego trzeci syn - cesarski generał wachmistrz Joachim Ernst von Krockow. Po jego śmierci dobra przeszły na własność jego najstarszego brata, ówczesnego starosty lęborskiego, polskiego pułkownika Gneomara Reinholda von Krockow. Kolejnym dziedzicem został najstarszy syn Gneomara Ernst von Krockow - asesor puckiego sądu rejonowego. Ten przepisał swoje majątki swojemu kuzynowi Peterowi Reinholdowi von Krockow. Jego najstarszy syn Martin Mathias jako polski pułkownik został kolejnym właścicielem dóbr rodzinnych. Po nim z kolei w 1747 r. dobra odziedziczył jego drugi syn, sędzia lęborskiego sądu rejonowego - Gneomar Reinhold, a kolejno najstarszy syn Gneomara - Ernst Mathias (w 1747 r.).

Synowie Ernsta Matthiasa: Christoph Heinrich i Ernst Wilhelm w 1802 roku (inne źródła podają 1804 rok), po spłaceniu wszelkich długów, sprzedali cały kompleks osiecki (Ciekocinko, Kurowo, Osieki, Białogóra) rodzinie von Jasmund. Dwaj bracia z tego rodu przez bardzo krótki okres - półtora roku - byli oficjalnymi właścicielami Osiek: Carl Fredrich Heinrich von Jasmund i Ludwig Gustav Johann von Jasmund. Sprzedali oni Osieki, Białogórę, Kurowo i Ciekocino 8 sierpnia 1803 roku braciom von Bülow za 185 tysięcy talarów.

Po śmierci Wernera von Bülow w 1849 roku Osieki były pod administracją dyrekcji pomorskiej prowincji (do 1861 roku). Jej przedstawicielami był konsul Paul Guttike i firma Rahm&Söhne.

Od 1 czerwca 1861 roku właścicielem majątku był Adolf von Köller, który zakupił Osieki wraz z Białogórą za 70 tysięcy talarów. Majątek po ojcu odziedziczył rotmistrz Eberhard von Köller. W pałacu w Osiekach zamieszkiwały również jego cztery niezamężne siostry: Julie, Brunhild, Fireda i Elisabeth. Zajmowały one lewe skrzydło pałacu, które żartobliwie nazywano klasztorem. Eberhard został rozstrzelany przez Rosjan w Osiekach 17 marca 1945 roku, gdy ten próbował bronić się podczas plądrowania pałacu. Żona Eberharda 10 stycznia 1942 (inne źródła: 1944 r.) nagle zmarła. Większość osób podejrzewała samobójstwo. Niektórzy mówili, że za śmierć pani von Stuckradt odpowiada złośliwy, fanatyczny wpływ miejscowego przewodniczącego partii NSDAP Noeske. Najprawdopodobniej żona Eberharda odebrała sobie życie, zażywając zbyt dużą dawkę tabletek nasennych. Miał być to sposób na uwolnienie się od ciągłych przesłuchań Gestapo. Pani von Stuckradt-Köller była przesłuchiwana, ponieważ wśród swoich znajomych wyrażała się negatywnie o prowadzonej wojnie i mówiła o pewnej porażce dla Niemców. Grób rodziny von Köller znajduje się po lewej stronie przed wejściem do kościoła w Osiekach.

Pałac w Osiekach spłonął 8 grudnia 1726 r. Jednak Gneomar Reinhold von Krockow go odbudował. Ponowny pożar we wsi w 1811 r. ponownie nie oszczędził pięknego, trzypiętrowego pałacu. W jego miejscu wybudowano nowy - dwupiętrowy.

Po zakończeniu się II wojny światowej pałac w Osiekach Lęborskich podzielił losy wielu podobnych obiektów. Pałac ten istniał jeszcze pod koniec lat 50-tych XX w. Z czasem zdewastowany, w 1964 r. podjęto decyzję o jego rozbiórce. 

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VII, s. 633.
• Urlich Dorow, Zapomniana przeszłość. Upadek pomorskich majątków rolnych na przykładzie powiatu lęborskiego, Pruszcz Gdański 2010.
• Irena Elsner, Dzieje gminy Choczewo do 1945 roku, Amberg 2012.
• Irena Elsner, O przeszłości gminy Choczewo cz. 3, Amberg 2020.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcia:archiwa prywatne: Irena Elsner, Tadeusz Szwok, Witek Wróbel (udostępniono za zgodą).