Pałac w Kamionie

W 1783 roku Kamion był we władaniu starosty wyszogrodzkiego Szymanowskiego. W początkach XX wieku własność B. Wojciechowskiego. W późnych latach dwudziestych w Kamionie gospodarował Wł. Konstanty Karolewski. Majątek liczył wówczas 386 hektarów.

Pałac wzniesiony w latach 1917–1918 dla B. Wojciechowskiego przez architekta Juliusza Kłosa jest jedną z ostatnich dużych rezydencji powstałych na Mazowszu. Obszerny, piętrowy, nakryty dachem polskim, z gankiem kolumnowym w wielkim porządku o dwóch parach kolumn na cokołach. Z prawej strony dworu piętrowe i parterowe dobudówki. Tylna elewacja z dwoma skrajnymi piętrowymi skrzydłami-ryzalitami przypomina zaprojektowane przez Hilarego Szpilowskiego w końcu XVIII wieku pałace w Słubicach, Rudnie i Walewicach. Świat ziemiański odchodził powoli do historii. Zrujnowane I wojną światową i zagrożone reformą rolną polskie ziemiaństwo nie było w stanie odbudować swojej pozycji ani politycznej, ani majątkowej z początku wieku. Choć pozostało jeszcze w okresie międzywojennym silną grupą wpływającą na władzę, to władzy tej było w praktyce pozbawione, czemu wyraz dała konstytucja marcowa z 1921 roku znosząca herby szlacheckie, tytuły rodowe i dziedziczne przywileje. Powstałe w latach dwudziestych dwory w stylu polskim, jak Kuznocin, Dylew czy Gołębiówka, były już tylko sentymentalną podróżą w przeszłość, a nie wyrazem rzeczywistego życia. W pałacu w Kamionie, wzniesionym tuż przed końcem I wojny światowej, można widzieć ostatnią prawdziwą „pańską” siedzibę nawiązującą łamanym polskim dachem i monumentalnym kolumnowym gankiem do ostatniego momentu świetności Rzeczpospolitej czasów saskich i doby stanisławowskiej. Architekt Juliusz Kłos (1881–1933) od 1920 roku był profesorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Położył wielkie zasługi w zakresie inwentaryzacji i konserwacji zabytków Wilna. W 1923 roku wydał znany, uznany i wznawiany przewodnik po tym mieście.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki