Dwór w Piekarach

W 1783 roku Piekary były własnością rodziny Lindów (Linda). Zapewne w XIX wieku w rękach rodziny Popławskich, w XX wieku Ilskich i Wiśniewskich, w tym Eugeniusza Wiśniewskiego. Po wojnie dwór pozostawał w rękach dawnych właścicieli. Jako ostatniego właściciela wymienia się hrabiego Emanuela Mniszka.

Dwór wzniesiony w pierwszej połowie XIX wieku (ok. 1820 r.), parterowy, nakryty dachem naczółkowym, z kolumnowym gankiem w elewacji ogrodowej złożonym z dwóch par toskańskich kolumienek na podwójnych piedestałach, dźwigających trójkątny fronton z niewielkim wizerunkiem Madonny z Dzieciątkiem w tympanonie. Ganek został dostawiony do dworu z początkiem XX wieku, w 1908 roku, kiedy dwór poddano gruntownej renowacji. Był to czas, kiedy po wzniesieniu przez Jana Heuricha młodszego dworu w Dłużewie i konkursie na dwór Krasińskich w Opinogórze na popularności zyskiwał styl polski. Jego kluczowym motywem stawał się właśnie kolumnowy ganek, nadający ziemiańskiej siedzibie pożądany klimat sielskości. A „sielskość – pisał z początkiem XX wieku Władysław Łoziński – daje wszystką barwę życiu, obyczajom, wczasom i trudom, historii nawet i literaturze”. Obok rycerskości sielskość była drugą równorzędną i nieodzowną cechą polskiego dworu.

Zaprzągłszy w pług sforne woły,
Rad zasiadam z przyjacioły,
Wszystkie tytuły: pełne ampuły.
Najdzie w piwnicy węgrzyna,
Chmiel wystały do komina
Niech przystawiają a w dudy grają.
(...)
Lamus pełen wszelkiego
Jest rynsztunku żołnierskiego.
Obrona w zdrowiu jest w pogotowiu.
W stajni turek ugłaskany,
W stadzie cekiel farbowany,
Jest i siedzenie świetne na ścienie.
(anonim, XVII wiek)

Jak wiele charakteru nadaje ziemiańskiej siedzibie kolumnowy portyk, możemy się przekonać, spoglądając na dwory w Osieku-Aleksandrowie, Cekanowie, Mochowie, Nieborzynie, Poświętnym, Strachówce i Strachówku, które choć podobne do dworu w Piekarach, nie przeszły z początkiem XX wieku portykowej „sarmatyzacji”. Kolumnowy ganek dostawiony został nie do elewacji frontowej, lecz ogrodowej, wychodzącej na południe, co – dzięki słońcu i skierowaniu na przyrodę – jeszcze bardziej podkreślało sielski wymiar szlacheckiego domu.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013; korekta: Nina Herzberg-Zielezińska, na podstawie:

• Elżbieta Posłuszny, Karta Biała, 1982 r.

Zdjęcie: Piotr Libicki