Pałac w Zielonej

Siedziba godna obywatela ziemskiego „większej zamożności”, wzniesiona w trzeciej ćwierci XIX wieku i utrzymana w modnym od połowy stulecia kostiumie neorenesansowym, nałożonym na tradycyjną w swym wydłużonym kształcie bryłę pałacu. Pałac piętrowy, z dwuosiowymi płytkimi ryzalitami skrajnymi w elewacji frontowej i trójosiowym pozornym ryzalitem na osi zwieńczonym balustradką-attyką. Górne kondygnacje ryzalitów opięte pilastrami. W elewacjach bocznych późniejsze zapewne przybudówki z trójbocznymi aneksami, a na nich tarasy. Triada półkoliście zamkniętych okien piętra, a powyżej trójkątny naczółek sprawiają, że elewacja boczna zaczyna konkurować z frontową i mimo wydłużonego kształtu pałac nabiera pewnych cech budowli centralizującej, a więc willowej. Kondygnacje rozdzielone szerokim gzymsem kordonowym z rautami-cokolikami i podokiennymi płycinami. Powyżej piętra gzyms wieńczący. Elewacje parteru boniowane. Dach płaski. Zielona, gniazdo i własność Zielińskich herbu Świnka od XIV wieku do 1776 roku – do tragicznej śmierci ostatniego z rodu dziedzica Zielonej Kazimierza Zielińskiego, cześnika zawkrzeńskiego. Następnie w rękach jego siostry Franciszki z Zielińskich zamężnej z Ignacym Zielińskim herbu Jelita. Przez jej drugie małżeństwo z Janem Karolem Kisielnickim, starościcem świdnickim, Zielona przeszła do Kisielnickich, których własnością pozostawała jeszcze w XIX wieku.

W XX wieku własność Bobrowskich, w tym w 1913 roku Józefa Bobrowskiego, a od 1914 roku wdowy po nim Janiny z Wolskich Bobrowskiej, secundo voto Ludwikowej Wielowieyskiej, tertio voto Edwardowej Pepłowskiej. W końcu lat dwudziestych właścicielką Zielonej była Janina Wielowieyska, a majątek liczył wówczas 514 hektarów. Ostatnią właścicielką majątku była córka Janiny Halina Wielowieyska, primo voto Marchwicka, secundo voto Obertyńska.

Dom niezamieszkany, w dobrym stanie. Park zaniedbany, częściowo zdewastowany. Obiekt niedostępny, dobrze widoczny z większej odległości.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki