„Z obu stron wznoszą się na przemian rozmaite gmachy. Tu brama rzymska z piękną płaskorzeźbą, tam świątynia gotycka z wyniosłą aż po obłoki wieżą, dalej gmach egipski, za którego prostotą ciągnie się szereg arkad rzymskich lub rozległy rząd kolumn greckich, zakończony wesołą jaką włoską wystawą lub napowietrznym indyjskim gankiem” – opisywał wyimaginowaną ulicę Adam Idźkowski w eseju – wstępie do monumentalnego dzieła zatytułowanego Plany budowli obejmujące rozmaite rodzaje domów, mieszkań wiejskich różnej wielkości, kościołów, gmachów publicznych, mostów, ogrodów, monumentów, itp. szczegółów w rozmaitych stylach architektury, wydanego w roku 1843. Podobny opis można by przedłożyć o parku w Orońsku, w którego granicach napotykamy grecką świątynię, przy niej neogotycki monument, a idąc dalej, trafiamy na polanę, na której naszym oczom ukazuje się klasycystyczno-neorenesansowo-antyczna willa sąsiadująca z ukształtowaną na wzór gotyckiej kaplicy oficyną. Nieco dalej latryna o neoegipskich formach. Ta wielka różnorodność dworskiego założenia w Orońsku dobrze oddaje naturę XIX stulecia, które przeszłość traktowało jak wielki rezerwuar, z którego w zależności od mody, nastroju, gustu fundatora można było wybierać idee, style, motywy dekoracyjne, można było cytować myśli i sięgać po całe architektoniczne struktury. Czy wdziewanie historycznych kostiumów, odgrywanie ról to tożsamość czy jej brak? Czy to prawdziwe życie czy pustka wypełniana niekończącym się odgrywaniem odegranych już ról? Rozległy zespół dworski w Orońsku założony został około 1840 roku z inicjatywy Franciszka Ksawerego Christianiego, dyrektora generalnego dróg i mostów w Królestwie Kongresowym. Już po śmierci Christianiego na miejscu dworu pamiętającego dawniejszych właścicieli w latach pięćdziesiątych XIX wieku stanęła nowa siedziba. Trudno do końca określić stylowy charakter tej niewątpliwie dobrej architektury, przypisywanej często wybitnemu architektowi Franciszkowi Marii Lanciemu (1799–1875). Wyraźnie podłużny plan sytuuje ją w tradycji polskiego dworu. Osią kompozycji elewacji frontowej nie jest jednak kolumnowy ganek, lecz półkolista, zamknięta konchowym sklepieniem wnęka, ujęta parą kamiennych kolumn, na których umieszczono alegoryczne rzeźbione kobiece postaci. Jest to zmonumentalizowana edicula – rozwiązanie oryginalne, które w nieco innej formie pojawiło się wcześniej w dworze w Pęcicach koło Warszawy. Nad wejściem kartusz z herbem rodziny Christianich Jarosław. Skrajne osie ujęte pilastrami i zwieńczone trójkątnymi naczółkami. Osiowy charakter jest cechą jedynie elewacji frontowej. Pozostałe elewacje pozbawione są symetrycznej kompozycji, co w zestawieniu z półkoliście zamkniętymi oknami i porte-fenêtresszerokiego ryzalitu w elewacji ogrodowej i jego trójkątnym frontonem przybliża dwór do włoskich willi, zarówno tych kształtowanych swobodnie, zestawianych z różnej wielkości części, jak i tych serliowsko-palladiańskich, dekorowanych arkadowymi loggiami. W tej włoskiej konwencji utrzymana jest wieża w elewacji zachodniej, z machikułowym gzymsem pod okapem niskiego namiotowego dachu – niemal cytat z piętnastowiecznych włoskich castelli. Nie jest ona jeszcze belwederem, który ma służyć kontemplowaniu krajobrazu, lecz raczej wspomnieniem wieży obronnej. Funkcję belwederu pełni natomiast wyniesiony o kondygnację południowo-wschodni fragment budynku z balkonem powyżej wyjścia do ogrodu. Na rzeźbiarską dekorację elewacji prócz kamiennych herm ujmujących wyjście do ogrodu i alegorycznych postaci kobiecych przy wejściu głównym składają się popiersia bogów, herosów i heroin we wnękach. Te antyczne postaci przenoszą nas do epoki cesarstwa, do pałaców i willi rzymskiego Palatynu. Eklektyczny charakter dworu-willi w Orońsku znajduje swą kontynuację w sztukatorskiej dekoracji wnętrz, m.in. ośmiobocznego buduaru, którego sklepienie pokrył polichromią Alfred Schouppé. W bezpośrednim sąsiedztwie dworu znajduje się neogotycka oficyna, wzniesiona około połowy XIX wieku. Jej frontowa elewacja ukształtowana została na wzór fasady gotyckiego kościoła, z ostrołukowym portalem na osi i rozetą poniżej trójkątnego szczytu. Wyodrębnione delikatnie części boczne przypominają wieże.Obok dworu w drugiej połowie XIX wieku stanęła oranżeria, późniejsza pracownia malarska Józefa Brandta, złożona z centralnego wielobocznego pawilonu i dwóch długich skrzydeł.Jedynym budynkiem powstałym przed śmiercią Franciszka Ksawerego Christianiego jest wzniesiona w 1841 roku klasycystyczna, wzorowana na greckich świątyniach kaplica. To swoisty panteon upamiętniający osoby związane z dworem w Orońsku, m.in. rodziny Christianich, Pruszaków i Brandtów.
Sklep
Ogłoszenia
