Klasycystyczny pałac w Małej Wsi należy do najciekawszych i najpiękniejszych rezydencji na Mazowszu. Zawdzięcza to przede wszystkim bogato dekorowanym wnętrzom, które szczęśliwie dotrwały do naszych czasów w niezmienionym stanie. Wzniesiony został na miejscu drewnianego, alkierzowego dworu przez rozpoczynającego karierę uzdolnionego architekta Hilarego Szpilowskiego (1753–1827) dla wojewody rawskiego Bazylego Walickiego w latach 1783–1786. Piętrowy, nakryty dachem czterospadowym, z czterokolumnowym portykiem wielkiego porządku na osi wspierającym belkowanie z trójkątnym frontonem z herbem Walickich Łada w tympanonie. Kondygnacje rozdzielone gzymsem kordonowym, a górna zwieńczona belkowaniem, które tworzy jedną harmonijną linię z belkowaniem portyku. W elewacji ogrodowej płytki ryzalit dekorowany pilastrami i zwieńczony podobnym trójkątnym naczółkiem. Reprezentacyjne wnętrza pałacu, a więc belétage, w barokowy jeszcze sposób umieszczono na piętrze, a nie – jak to się stanie niemal regułą w klasycystycznych rezydencjach – na parterze. W przeciwieństwie jednak do barokowych założeń sale nie charakteryzują się już wyraźnym hierarchicznym układem z salą balową na osi, w której na plafonie pojawiałaby się wymowna monumentalna w formie i treści scena apoteozy rodu właściciela. Tu główna sala, Sala Warszawska, zdaje się wielką altaną otwierającą się na piękny, wymalowany na ścianie widok Warszawy inspirowany bez wątpienia słynną panoramą stolicy Canaletta z 1770 roku. Stajemy dokładnie w tym samym miejscu, na praskim brzegu Wisły, gdzie malarz w obecności króla Stanisława Augusta ustawił swą sztalugę. Na sąsiedniej ścianie panorama Neapolu i Wezuwiusza ujęta w podobną iluzjonistyczną architekturę – kolumny, balustrady, gzymsy – jakby te dwa miasta sąsiadowały ze sobą. Podobną polichromię, na którą składają się wyimaginowane jak u Claude’a Lorraina widoki antycznych ruin, zamku na wyspie, młyna, odnajdziemy w gabinetach parteru. Malarski program małowiejskiego pałacu uzupełniają na piętrze, w pokojach traktu frontowego, medaliony z wizerunkami wielkich filozofów i poetów starożytnych: Arystotelesa, Arystydesa, Cycerona, Hipokratesa, Homera, Horacego, Platona i Sokratesa. Tu też znajduje się Sala Pompejańska o bogatej groteskowej dekoracji z figuralnymi przedstawieniami inspirowanymi Przemianami Owidiusza. W klimat wnętrz pałacu w Małej Wsi wprowadza rzeźbiarska postać Diogenesa w pałacowym westybulu, zaraz u wejścia, wykonana przez Józefa Mantzla. Ten grecki fi lozof z IV wieku p.Ch. prawom państwowym i kulturze przeciwstawiał ideał życia zgodnego z naturą i jako pierwszy miał ten ideał realizować w życiu, ograniczając do minimum swoje potrzeby. Na pytanie Aleksandra Macedońskiego, jakie jest jego życzenie, miał odpowiedzieć: „Nie zasłaniaj mi słońca, niczego nie pragnę”. I tak oto pełen splendorów, honorów i bogactw barokowy pałac zastępowała otwarta na naturę i wypełniona filozoficzną refleksją o życiu i przemijaniu altana. To zbliżanie do natury następowało w drugiej połowie XVIII wieku za sprawą francuskiego pisarza, filozofa i czołowego myśliciela oświecenia Jeana Jacques’a Rousseau i jego sztandarowego dzieła – Nowej Heloizy. Zawarta w niej pochwała idyllicznej społeczności wiejskiej, żyjącej blisko natury, z dala od cywilizacji, pozbawionej zmartwień i kierującej się uczuciami wpływała nie tylko na kształt i program wznoszonych również w Polsce rezydencji i zakładanych parków, ale ostatecznie tworzyła podstawy pod rodzący się z początkami XIX wieku romantyzm. Datę wprowadzenia właścicieli do nowo wzniesionego domu upamiętnia wmurowana we wnękę klatki schodowej tabliczka: „Anno Dni 1786/D.3. Junij/Wprowadzenie do Pałacu”. Wystrój pałacowych wnętrz powstawał w dwóch etapach: w latach 1783–1786 wykonano sztukaterie, kominki i większość dekoracji malarskiej. Autorem sztukaterii był sam Hilary Szpilowski. Autor polichromii pozostaje nieznany. Po 1808 roku malarz Robert Stankiewicz uzupełnił polichromie, malując iluzjonistyczne gzymsy i plafony „w Czterech Pokojach i Gabinecie wszystko podług dyspozycji i rysunków Pana Lessla architekta”.Okazuje się, że umieszczenie reprezentacyjnych wnętrz na piętrze to nie jedyna barokowa cecha tej klasycystycznej rezydencji. Wydawałoby się, że na zewnątrz, w parkowym otoczeniu ożyją pejzaże wymalowane na ścianach pałacu, a my staniemy w nieborowskiej Arkadii, ogrodzie w Natolinie czy też puławskim parku księżnej Izabeli Czartoryskiej, wśród antycznych ruin, przy gotyckiej świątyni lub rzymskim akwedukcie. Zaskoczeniem jest regularny francuski park przynależny do mijającej epoki. Dopiero po 1825 roku dalszą część parku przekształcono w nieregularne założenie w typie angielskim. Nie zachowały się jednak parkowe pawilony, a jedynym sentymentalnym akcentem jest parkowa kaplica-pomnik pamięci Aleksandra Walickiego. W parku, w pobliżu pałacu, znajduje się głaz z umieszczoną obok tablicą, na której napis: „Król Stanisław August odwiedzając Bazylego Walickiego odpoczywał w tym miejscu/w d. 20 i 21 lipca 1787 r.”Uzupełnieniem założenia są cztery ofi cyny na planie kwadratu, piętrowe, nakryte dachami namiotowymi. Przypominają one oficyny w Błędowie i Młochowie.
Sklep
Ogłoszenia
